Kansei kelimesi Japonca’da, bir nesnenin yansıttığı güzelliğin ve hoş duyguların hissedilmesi ve onun arzu edilmesi anlamlarına gelir. Kansei Mühendisliği...
Kansei kelimesi Japonca’da, bir nesnenin yansıttığı güzelliğin ve hoş duyguların hissedilmesi ve onun arzu edilmesi anlamlarına gelir. Kansei Mühendisliği açısından ise bu kelime, bir ürünün müşteride oluşturduğu olumlu izlenimlerdir. Müşterinin ürünü tanımlamak ya da ifade etmek için kullandığı bu sıfatlara Kansei kelimeleri denir ve bu kelimeler Kansei Mühendisliğinin temelini oluşturur. Kansei Mühendisliği bu sıfatları kullanarak kullanıcının zihninde oluşan ürün özelliklerinin, ürün tasarım aşamasına yansıtılmasını sağlar.
Değişen piyasa koşulları ve keskin rekabet stratejileri sebebiyle ürün tasarımı ve estetik kaygılar önem kazanmıştır. Ürün tasarımı önemlidir çünkü müşteri ilk olarak ürünün görüntüsü ile tanışır ve ürünün işlevsel özeliklerini tanımadan önce görüntüsü ile etkileşim sağlar. Bu sebeple ürün tasarımının müşteriyi etkilemesi ve ikinci aşama olan satın alma fikrine müşteriyi yönlendirmesi beklenir. Ürün tasarımının ilk görüşte müşteriyi etkileyerek rakipleri arasından sıyrılmasını sağlayacak olan özellikler nelerdir? Bu sorunun cevabını bulmak için geliştirilen tüm yöntemlerde, ürünü geliştiren ya da onu yeniden şekillendiren profesyonel tasarımcıların fikirleri ve görüşleri dikkate alınmıştır. Fakat 1990’larda Prof. Dr. Mitsuo Nagamachi tarafından Japonya’da ortaya atılan Kansei Mühendisliği yaklaşımı bu soruya farklı bir taraftan cevap sağlayacak bir yöntem olarak değerlendirilmektedir. Kansei Mühendisliği, ürün geliştirmede kullanılan ve ürün ile kullanıcı arasındaki etkileşimi ortaya çıkaran yeni bir yaklaşımdır. Kansei Mühendisliği ile ürünün müşteri de oluşturduğu psikolojik etkilerden yola çıkarak müşterinin fikirlerinin yönlendirdiği ürün tasarımlarının gerçekleştirilebilmesi sağlanmıştır.
Kansei kelimesi Japonca’da, bir nesnenin yansıttığı güzelliğin ve hoş duyguların hissedilmesi ve onun arzu edilmesi anlamlarına gelmektedir. Kansei Mühendisliği açısından ise bu kelime, bir ürünün müşteride oluşturduğu olumlu izlenimlerdir. Örneğin; müşteriler satın almak istedikleri ürünü gördüklerinde, zihinlerinde güzel, teknolojik, dayanıklı vb. sıfatlar oluşur. Müşterinin ürünü tanımlamak ya da ifade etmek için kullandığı bu sıfatlarla Kansei kelimeleri denir ve bu kelimeler Kansei Mühendisliğinin temelini oluşturur. Kansei Mühendisliği bu sıfatları kullanarak kullanıcının zihninde oluşan ürün özelliklerinin, ürün tasarım aşamasına yansıtılmasını sağlar. Örneğin; spor otomobiller insanlar tarafından “sportif, güçlü, mükemmel, kibar” gibi sıfatlarla tanımlanır. Fakat hangi tasarım parametreleri insanların zihninde bu izlenimleri oluşturmaktadır? İşte bu noktada Kansei Mühendisliği bunun cevabını bize verebilir. Süspansiyon, motor gücü gibi özelliklerin hangi hisleri canlandırdığını belirleyebilir. Dahası, söz konusu ürünün özellikleri için hedef değerler elde edilebilir.
Kansei Mühendisliği hedeflediği bu sonuçlara ulaşabilmek için yapay zeka, istatistiksel çözümlemeler ve üç boyutlu ürün tasarımı gibi modern teknolojileri kullanır. Kansei Mühendislik sisteminde kullanıcı odaklı ürünlerin üretilebilmesi için gerekli dört aşama vardır:
• Ürün için müşterinin isteklerinin belirlenmesi
• Yapılacak değerlendirmelerle bu isteklerin ölçülebilmesi
• Müşteri istekleri ile ürün özellikleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi
• Ürünün müşteride oluşturması istenen izlenime uygun özelliklerin ürün tasarımına yansıtılması
Kansei Mühendisliği yaklaşımında; belirlenen ürünün var olan benzerlerini kullanan müşteriler ile görüşülerek ve çeşitli ölçüm yöntemleri kullanılarak müşterinin ürün hakkındaki değerlendirmeleri alınır. Bu değerlendirmeler çeşitli istatistiksel yöntemler ile çözümlenir ve ürün tasarım özelliklerinin müşteriyi nasıl etkilediği tespit edilir. Ardından gerektiğinde yapay zekâ yöntemlerinden de yararlanılarak elde edilen veriler müşteri isteklerini karşılayacak ve müşteriyi memnun edecek tasarım özellikleri olarak ürüne yansıtılır. Bu yöntem bireysel veya kitlesel müşteri tercihlerine uygun olarak kullanılabilir. Müşteri memnuniyetinin sağlanması müşteri isteklerine uygun ürünlerin piyasaya sürülmesi ile sağlanacaktır. Müşteri memnuniyetini sağlayan markalar ise keskin rekabet koşullarında başarılı olurlar. Ayrıca piyasada tutulamayan ürün bir firma açısından hem maddi zarar doğurur hem de marka güvenilirliğini zedeler. Kansei Mühendisliği yardımıyla piyasaya sunulacak ürün için önceden tepki tahmini de yapılabilmektedir. Bu yöntem ülkemizde henüz hemen hemen hiç kullanılmamasına karşın dünya da birçok alanda uygulanmıştır. Japonya’nın en çok tercih edilen otomobil markası, bir modelinin geliştirilmesinde Kansei Mühendisliği teknolojisini kullanmıştır. Geliştirilen modeli ilk piyasaya sürüldükten on yıl sonra Kansei Mühendisliği teknolojisi kullanılarak tekrar tasarlanmış ve 2001 Guinenss Rekorlar Kitabına göre dünyada en çok satılan spor otomobil seçilmiştir. Yine Japonya’da üretim yapan bir elektronik markası, geleneksel bir göz merceği yerine LCD ekran sahip gelişmiş yeni bir video kamera tanıtmış ve bu alandaki pazar payını yüzde üçten yüzde 24’ e yükseltmiştir. Bu başarı Kansei Mühendisliği ile müşteri taleplerinin belirlenmesi ve bu taleplere uygun yeni kavramın geliştirilmesiyle gerçekleşmiştir. Kansei Mühendisliği çok geniş bir ürün yelpazesinde kullanılmaktadır, bunun bir diğer örneği ise bir iç giyim markasıdır. İç giyim firması, Kansei Mühendisliği teknolojisini kullanarak yeni bir model geliştirmiştir. Bu model markanın Japonya pazarındaki payını yüzde 42 ile en tepeye taşımıştır.
Kansei Mühendisliği yöntemi ile;
• Müşterinin fonksiyonel ihtiyaçlarının yanında duyusal ihtiyaçları da karşılanabilir
• Farklı ya da benzer ürün tercihlerine sahip müşteriler gruplandırılabilir
• Tasarlanan ürünün, tahmini müşteri tepkileri hesaplanabilir
• Ürünün renk ve boyut gibi özellikleri müşteri beklentilerine uygun, müşteride oluşturması istenen izlenimi sağlayacak şekilde tasarlanabilir
• Bireysel ve kitlesel tercihlere uygun ürünler sunulabilir
OTOMOBİL İÇ TASARIMI
2010 yılında Kansei Mühendisliği grubu, İsveç Araştırma Geliştirme Kurumu ve bir otomobil firmasının katıldığı bir proje üzerinde çalışmıştır. Amaç, insanların “mutluluk” ve “tutku” veren bir aracın hangi ürün özelliklerine sahip olduğunu belirlemek olarak tespit edilmiştir. Daha önce de belirttiğimiz gibi farklı bir otomobil firması, 1980’lerde benzer bir çalışma yapmış, ama teknoloji ve halkın talepleri sürekli gelişmekte olduğundan yeni çalışmalara ihtiyaç duymuştur. Bu firma otomobillerindeki markaya özel hissini tasarlamak amacıyla yeni veriler toplama gereksinimi duyulmuştur. Bu çalışmanın ilk adımlardan biri bu hissin tasarlanmasında rol oynayacak anahtar ürün özelliklerini tespit etmek olmuştur. Şaşırtıcı olarak “ses” ve “koku alma” gibi somut olmayan bir dizi özellik bu özellikler arasında en üst sırada yer almıştır. Bunun sonucu olarak, otomobildeki açılış ve uyarı sesleri üzerinde çalışmalara yoğunlaşılmıştır. Otomobilin içinde üretilen seslerin insanlar üzerindeki duygusal etkisinin nasıl ölçülebileceğini açıklayan bir sistem geliştirilmiştir. İkinci aşamada ise ergonomi ve haptik gibi klasik konular üzerinde durulmuştur. Yeni model otomobillerde dokunmatik ekran panel entegrasyonu büyük bir sorun olarak tespit edilmiş, duygusal tepkilerin ölçülmesine yönelik çalışmalar ile bu sorun da çözülmüş ve iç tasarıma daha fazla önem verilmiştir.
KARIŞTIRICI TASARIMI
2009 yılında Kansei Mühendislik grubu küçük ev aletleri geliştiren bir firmaya önerilerde bulunmuştur. Şirket beyaz eşya ve orta boy mutfak aletlerinin geliştirilmesi ve üretiminde çok başarılıdır. Buna karşın, küçük mutfak aletleri geliştirme konusunda henüz deneyimlerden yoksun bulunmaktadır. Dolayısıyla yapılan çalışmanın amacı; karıştırıcıların (mixer) insanlar üzerindeki etkisinin ölçülebilmesi olarak tespit edilmiştir. Bu şekilde belli bir duygusal görünümü elde etmek için ürün özelliklerinin belirlenmesi ve bu özelliklerin birleşiminin yapılması amaçlanmıştır ve tasarımı yapılan yeni ürün piyasaya sunulmuştur.
DEPO İSTİFLEME ALETİ YENİ MODELİ
2000 yılında Kansei Mühendislik grubu bir markaya ait depo istifleme aletinin yeni sürüm modelinin geliştirilmesinde bir araya gelmiştir. Amaç, yeni üretilen modelin duygusal nitelikleri taşıması olarak belirlenmiştir. Çeşitli çalışmalar yürütülmüş ve ilk çalışmada Kansei Mühendisliği kullanılarak farklı Avrupa ülkelerindeki tüm depo istifleme aleti modelleri incelenmiş ve kullanıcılarının üzerindeki duyuşsal özellikleri üzerine odaklanılmıştır. Kabin iç yüzeyi, direksiyon paneli, motor tepkisi vb. bileşenler belirlenmiş ve Kansei kullanılarak geliştirilmiştir. Geliştirilen depo istifleme aleti 2004 sonbaharında piyasaya sunulduktan sonra yapılan doğrulayıcı bir çalışma ile kullanıcı duyuşsal beklentilerinin ürünün pazarlanmasında ve piyasa şartlarında başarı sağlamasında ne kadar etkili olduğu kanıtlanmıştır.
KALDIRMA LİFTİ YENİ MODELİ
Lowlifting forkliftler genellikle yatay taşıma sırasında sürücünün ayakta durması için çıkarılabilir bir platform olma özelliği taşırlar. Sürücüye kolaylık sağlamak için amacıyla bu platforma yay monte edilmiş ve darbe emici yastıklar eklenmiştir. Eski Lowlift forkliftlerindeki mevcut tasarım sürücü için çok rahatsız etmesi nedeniyle dokuz farklı kaldırma lifti, üç farklı amortisör ve helezon yaylar ile donatılarak üretilmiştir. Ardından profesyonel sürücüler en uygun kombinasyonu bulmak için prototip deneme sürüşüne davet edilmiştir. Kansei Mühendisliği değerlendirmesi sonucunda sürücülerin ağırlıklardan bağımsız olarak çalışabilmesi için en uygun yay amortisör kombinasyonu belirlenmiştir. Eklemlerin yerleşimi yapılmış, platformda dairesel hareketin yerinde lineer hareket mekanizması kullanılmasına karar verilmiştir.
OFİS MOBILYALARI TASARIMI
Avrupa’nın önde gelen ofis mobilya üreticisine ait yeni ofis koltuğunun geliştirilmesinde Linköping Üniversitesi Kansei Mühendisliği araştırma grubundan araştırmacılar katkı sağlamıştır. Prototipler ergonomi, konfor, kullanışlılık, kalite hissi ve kullanıcı izlenimi açısından değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre; ürünün değerlendirilen konulardan güçlü ve zayıf yönlerini belirlenmiştir. Zayıf yönleri geliştirilen koltuk serisi, son zamanlarda piyasaya sunulmuş ve büyük hacimlerde üretilmektedir.
Kaynaklar
Nagamachi M., 1995. “Kansei engineering: a new ergonomic consumer-oriented technology for product development”. Int. J. Ind. Ergonomics, 15: 3-11.
Zurnacı, E., 2011. “Kansei Mühendisliği Tabanlı Ürün Tasarım Sistematiği Geliştirilmesi”. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Gologlu, C. ve Zurnacı, E., 2015. “An Approach for Handling Individual Customer Preferences and Emotional Needs - Yielding 3D Product Assembly Generation”. Journal of Mechanical Engineering Science Part C: Journal of Mechanical Engineering Science (in press).
Schütte, S., 2002. “Designing Feelings into Products- Integrating Kansei Engineering Methodology in Product Development” (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Department of Mechanical Engineering Linköpings University, Thesis No. 946. Gologlu, C. ve Zurnacı, E., 2011. “Kansei Mühendisliği Üzerine Bir Uygulama”. 6th International Advanced Technologies Symposium (IATS’11), 16-18 May 2011, Elazığ, Turkey, 166-170.
http://www.iei.liu.se/machine/kansei/ products?l=en