Daha fazla ekonomik refah icin daha fazla rekabetci olmalıyız, rekabetcilik icin inovasyon; inovasyon icin de kumelenme politikalarına oncelik vermeliyiz. dış ticaret musteşarlığı ihracat genel mudurluğu proje koordinasyon birimi dış ticaret uzmanı mustafa yurdupak ile kumelenme calışmalarının imalat sektorune neler kazandırdığını ve işleyişini konuştuk.

Son dönemlerde iktisat literatüründe “kalkınma” kavramının giderek yerini “rekabetçilik” kavramına bıraktığına şahit oluyoruz. Politika yapıcılar ülkelerini kalkındırmaktan çok; ülke ekonomisini daha fazla rekabet edebilir hale getirmekten bahsediyorlar. Rekabetçilik kavramı çevresinde büyük bir literatür oluşmuş durumda. Bir yandan Dünya Ekonomik Forumu ve Yönetim Geliştirme Enstitüsü gibi kuruluşlar yıllı k uluslararası rekabet raporları yayınlamakta ve rekabet gücü endeksleri hesaplarken, akademik çevreler rekabetçilik ülke, sektör, firma düzeyinde mi yoksa ulusal düzeyde mi tarif edilmelidir sorusuna cevap aramaktadırlar. Bu şartlar altında konuya politika yapıcıları perspektifinden bakacak olursak: Nasıl daha rekabetçi olunur sorusuna ülkemiz özelinde “Daha ucuza üreterek” ya da “Niş pazarlarla yetinerek” şeklinde cevap veremeyeceğimiz aşikârdır. Ülkemizin politika önceliği yenilikçi yapılanmaları n özendirilmesi olmalıdır. Bu yapıları n özendirilmesinde son yıllarda AB ve ABD’de kullanılan temel politika aracı- nın da kümelenme olduğunu görüyoruz. Özetlersek, daha fazla ekonomik refah için daha rekabetçi olmalıyız, rekabetçilik için inovasyon; inovasyon için de kümelenme politika önceliği belirlenmiştir. Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü Proje Koordinasyon Birimi Dış Ticaret Uzmanı Mustafa Yurdupak ile Türkiye’nin kümelenme politikasını tüm ayrıntılarıyla konuştuk.

Türkiye’nin kümelenme politikası nedir?
Aslında DTM’nin yararlanıcısı olduğu ve 2009 Mart ayında sona erecek olan Avrupa Birliği mali fonlarıyla finanse edilmiş “Ulusal Kümelenme Politikası- nın Geliştirilmesi Projesi” (UKP) bu soruya cevap bulabilmek amacıyla yürütülmektedir. Kamu kurumları, akademik çevreler, özel sektörü temsil eden sivil toplum örgütlerinin etkin katılımıyla devam eden proje kapsamında mevcut ve doğmakta olan kümelerin tespit edilmesi, öncelikli kümelerin belirlenmesi ve bu kümelerin iyileştirilmesi için ne gibi müdahaleler gerektiği tartışılmaktadır. Bu proje ile kümelenmeye ilişkin stratejik vizyonun ve ulaşılacak olan genel hedeflerin açıklığa kavuşturulması amaçlanmakta; bu çerçevede öncelikli eylemlere referanslarda bulunmakta ancak finansman tahsis etmemekte ya da sorumlulukları oluşturmayı bir sonraki aşamaya bırakmaktadır.

Dış Ticaret Müsteşarlığı neden kümelenme girişimlerini desteklemektedir?
Yenilikçiliğin rekabette en önde gelen unsur haline gelişi dış ticaret politikaları ve endüstriyel politikalar arasında karmaşı k bir ilişkiyi de beraberinde getirmektedir. Böyle bir ortamda Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) kamu kesiminin temsilcisi olarak bir inisiyatif almış ve ülkemizin kümelenme stratejisini ortaya koyan projeyi başlatmıştır. Kümelenme modelinin birçok ülkede farklı amaçlarla kullanıldığını görüyoruz. Hindistan ve Meksika örnekleri ihracat kalitesini yükseltmek, ihracat potansiyelini geliştirmek ve yeni pazarlara girmek amaçlarını taşırken, Çek Cumhuriyeti’nde yabancı sermaye ve teknoloji transferi ön plana çıkmaktadır. Ancak bu noktada, bu projenin Türkiye’nin projesi olduğu gerçe- ğinin altı bir kez daha çizilmelidir. DTM projenin yararlanı cısıdır ancak Türkiye’deki kümelerin desteklenmesinden sorumlu yegâne kuruluş olmayacaktır. Kümelenme birçok politika alanlarının kesişiminde bulunduğu için literatürde “politikaların politikası” olarak da adlandı rılmaktadır. Bu kapsamda DTM, kümelerin desteklenmesi ve belirlenmesi başta olmak üzere kümelenmeye ilişkin her türlü politika tasarımında diğer kamu kurumları ile eşgüdümlü çalışmaya özel önem vermektedir.

Küme Projeleri için ilk olarak odaklanılan sanayiler hangileridir?
Bu noktada UKP kapsamında belirlenen kümelerin tespiti hakkında kısaca bilgi vermek yerinde olacaktır. Öncelikle küme kategorisi ampirik olarak bir arada faaliyet gösterdiği tespit edilen iktisadi faaliyet kolları olarak tanımlanarak, yürütülen istatistiksel çalışma sonucunda Türkiye için geçerli 32 küme kategorisi belirlenmiştir. Bu kategoriler projenin bitmesini müteakip hizmete geçecek olan Türkiye’nin kümelenme portalında yer almaktadır. Bu kategorilere kümelenmeye konu sektörler de diyebiliriz. Kategorilerin belirlenmesinden sonra tüm paydaşlarla koordinasyon ve işbirliğinin sağlanması na yönelik Küme Haritalandırma Çalışma Ekibi kurulmuştur. DTM koordinasyonunda; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), TÜBİTAK, KOSGEB ve Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin temsil edildiği Küme Haritalama Çalışma Ekibi küme seçim sürecinde aktif rol almıştır. Bu bağlamda, Küme Haritalandırma Çalışma Ekibi ile birlikte belirlenen 10 iş kümesi için yol haritaları hazırlanma çalı şmaları sona ermek üzeredir.

Makine sektöründe kümelenme çalı şmaları ne faydalar getirecektir? Makine sektörüne yönelik somut kümelenme çalışmaları yürütülüyor mu? Yürütülüyorsa bu çalışmalar neler?
Listeden de anlaşılacağı gibi mümkün olduğu kadar farklı proŞl ve özellikte iş kümelerinin seçilmesini ve analiz edilmesini amaçlayan Müsteşarlığımız Projesi kapsamında Ankara’da Makine İş Kümesi için yol haritalarının hazırlanması da bulunmaktadır. Bu çalışma son aşamasına gelmiştir ve çıktıları yakında kamuoyu ile paylaşılacaktır. Çalışmanın içeriği ile ilgili genel bazı bilgiler verecek olursak: Ankara’daki iş kümesi analiz edilmekte ve yerel ekonomi ile iş kümesinin rekabetçiliğine ilişkin değerlendirilmeler sunulmaktadır. Bu çerçeve iş kümesinin rekabet gücünü etkileyen, faktör (girdi) şartları, talep koşulları, ilgili ve destekleyici sektörler ve şirket stratejisi ve rekabet gibi unsurları incelemektedir. Bu bölümde, ayrıca, iş kümesinin ana unsurlarını ve aktörler arasındaki bağlantıları gösteren küme haritası, küme aktörlerinin algılanan ihtiyaçları nın kısa bir analizi, piyasa başarı sızlıkları ile politik ve sistemik hatalar irdelenmektedir. Bu belgenin diğer önemli bir alt başlığı da yol haritasıdır. Yol haritası, küme geliştirme için hazırlanan stratejik bir rehber niteliğindedir. İş kümesinin vizyonu ve stratejisinin sunumu ile başlayan bölüm, daha sonra ana başarı unsurları ve gerekli yetenek ve kabiliyetlerini tanımlamakta, son olarak da küme yönetişimi ve eylem planı- nı sunmaktadır. Makine sektörünün, birçok sektörün değer zincirinde yer alması nedeniyle OSTİM’in yürütmekte olduğu yenilenebilir enerji ve savunma sanayi kümelenmeleri gibi çalışmalarla DTM Projesi’nin eşgüdümlü yürütülmesine özel önem verilmiştir. Çalışmalarımızda yakın işbirliğ i yaptığımız diğer bir kuruluş Çankaya Üniversitesi olmuştur. Çankaya Üniversitesi’nin İş Makineleri ile ilgili kümelenme projesi DTM çalışmaları nda etkin şekilde kullanılmıştır.

Kümelenme politikası ile ihracat stratejik planları arasında nasıl bir bağ söz konusu?
İlki 2004-2006 yıllarını içeren ihracat stratejik planları 5018 sayılı “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu” uyarı nca kamu kurumlarının stratejik plan yapması yükümlülüğü sebebiyle müstakil stratejiler olarak devam etmeleri yerine DTM Stratejik Planı altında de- ğerlendirilmeleri kararlaştırılmıştır. DTM Stratejik Planı’nda misyonumuz “Ülke ekonomisinin gelişimi ve sosyal refaha katkının artırılması hedefiyle, kurumsal işbirliğini gözeterek, bilgi ekonomisi temelinde, yenilikçiliği, girişimciliğ i, rekabet gücünü ve uluslararası ekonomik ve ticari işbirliğini artırmayı teşvik edecek dış ticaret politikaları nı belirlemek ve uygulamak” olarak ifade edilmektedir. Bu misyon metninin temel parametrelerini ihtiva eden “bilgi ekonomisi temelli, yenilikçiliği, girişimciliği ve rekabet gücünü artırmayı teşvik edecek dış ticaret politikaları” ifadesi aslında uluslararası literatürdeki kümelenme kavramı nın hedeflerini tanımlamaktadır. Diğer bir deyişle, DTM Stratejik Planı ile Kümelenme stratejisi farklı kamu politikalarının birbiriyle uyumlu, eşgüdümlü ve birbirini tamamlayıcı mahiyette olması gerekliliğine güzel bir örnek teşkil etmektedir. Spot: “ Makine sektörünün, birçok sektörün değer zincirinde yer alması nedeniyle OSTİM’in yürütmekte olduğu yenilenebilir enerji ve savunma sanayi kümelenmeleri gibi çalışmalarla DTM Projesi’nin eşgüdümlü yürütülmesine özel önem verilmiştir. Çalışmalarımızda yakın işbirliği yaptığımız diğer bir kuruluş Çankaya Üniversitesi olmuştur. Çankaya Üniversitesi’nin İş Makineleri ile ilgili kümelenme projesi DTM çalışmalarında etkin şekilde kullanılmıştır.”