Uzak Doğu’da, denize sınırı olmayan ve çoğunluğu dağlık arazilerden oluşan Laos, gür ormanlı ve engebeli bir coğrafi yapıya sahip. Dünyanın en uzun nehirlerinden olan Mekong Nehri, Laos’un can damarı...

Uzak Doğu’da, denize sınırı olmayan ve çoğunluğu dağlık arazilerden oluşan Laos, gür ormanlı ve engebeli bir coğrafi yapıya sahip. Dünyanın en uzun nehirlerinden olan Mekong Nehri, Laos’un can damarı olarak ülkeye canlılık katarken, aynı zamanda da Laos’un en önemli ulaşım ağını oluşturur. Mekong Nehri’ne karışan Nam Thai ve Nam Hai nehirleriyle birlikte bu önemli su yolları, etrafındaki ovalarda tarıma elverişli bir ekosistem oluşturmuş ve binlerce yıldır süren bir tarım kültürü oluşmasına da önayak olmuş. Laos, Uzak Doğu’daki subtropikal ve tropikal iklim kuşağında yer aldığı için, Mayıs-Ekim ayları arasında Muson döngüsünün yoğun yağışlarına maruz kalıyor. Sıcak ve nemli bir iklimin hâkim olduğu Laos’da, Muson dönemindeki yağışlar asgari 300 mililitreden Balovenler Yaylası’ndaki 4 bin mililitreye kadar değişkenlik gösterebiliyor. Bu nemli iklim koşullarında yoğun olarak pirinç tarımının yapıldığı Laos’daki ekonomik faaliyetler ise son derece sınırlı; ülke, halen dünyanın en az gelişmiş ve fakir ülkelerinden biri olarak gösterilirken, Laoların büyük çoğunluğu, uluslararası yoksulluk sınırı olan günlük 1,25 doların altında seyreden bir gelir ortalamasıyla hayatlarını sürdürmeye çalışıyor. İmalat sanayilerinin neredeyse hiç gelişmediği Laos’un GSYİH’si geçtiğimiz yıl sadece 12,7 milyar dolardı. KBGSYİH ise sadece bin 700 dolar olarak açıklanıyor.

Ortalama 5 milyar dolarlık ihracat ve 7 milyar dolarlık ithalat gerçekleştiren ülkenin başlıca ihracat kalemleri elektrik, bakır ham maddesi, ağaç ve ağaç ürünleri ile giyim eşyası ve aksesuarları iken, ithalatta ilk sırada yer alan ürünler ise mineral yakıtlar ve yağlar ile raylı araçlar dışındaki taşıtlar ve makineler olarak dikkat çekiyor.

ESKİNİN SÜPER GÜCÜNDEN BUGÜNÜN UNUTULMUŞ ÜLKESİNE

Laoların “Ailao” adı ile MÖ 200’lü yıllarda Mekong Nehri çevresinde yerleşik hayata geçtiği düşünülüyor. O zamanki Çin’in hükümdarları olan Han hanedanlığının Laoların ve Tayların ataları olan Ailaoları yurtlarından güneye doğru sürmesiyle Çin Hindi’ye ilerleyen bu göçebe topluluklar, bugünkü bölge insanlarının ataları kabul ediliyor. Laoların ve Laos’un altın çağları ise Kral Cao Fa Ngum döneminde gerçekleşmiş. 14’üncü yüzyılda Budizm ile tanışan ve bir Kımer (Kamboçya) prensesi ile evlenen Kral Cao Fa Ngum’un, bugünkü Vietnam, Myanmar ve Tayland’ı da kapsayan ülkesi Lan Xang (Lan Sang), yani “Milyon Filin Ülkesi” olarak anılıyordu. Laos, becerikli kumandanları, avantajlı coğrafi yapısı ve milyonlarca filden kaynaklanan gücüyle, Avrupalı sömürgecilerin 17’nci yüzyılda Çin Hindi’ye ulaşmasına kadar bölgedeki etkili bir güç merkezi olmaya devam etti. Ancak bu dönemde ateşli silahlarının eşliğinde bölgeye gelen Fransız ve İngiliz kolonistler Mekong Nehri’ni aralarında sınır yaptı ve Laos, 100 yıldan fazla sürecek bir Fransız sömürgesi dönemine girdi. İkinci Dünya Savaşı’nda Fransızların Almanlara karşı verdiği kayıplar ve dönemin süper güçlerinden Japon İmparatorluğu’nun da bölgedeki bağımsızlık hareketlerini desteklemesiyle yükselen komünizm akımı, Laos’un Fransız himayesi altındaki günlerine son verirken yeni bir krallık dönemini de başlattı. Fransızların Vietnam’daki komünistlerle girdiği savaş Laos’a da ağır kayıplar verdirirken, bir yandan krallık ile ülkedeki komünist devrimciler arasında devam eden iç savaş, diğer yandan Vietnam Savaşı’nda ülkenin Viet Kong gerillalarına destek verdiği iddiasıyla dokuz yıl boyunca aralıksız süren ağır hava bombardımanına maruz kalması, ülkenin zaten zayıf olan ekonomik altyapısını tamamen yok etti. Laos, 1975’te sona eren savaşın izlerini sarmaya bugün halen devam ediyor: 1964-1975 yılları arasında ülkeye atılan 2 milyon tondan fazla bombanın pek çoğu Laolar için bir tehdit oluşturmayı sürdürüyor. Ülkedeki yarım milyon tondan fazla patlamamış bombanın temizlenmesi için en az 40 yıl daha çalışılması gerektiği bildiriliyor. Laos, 1975’ten sonra dünyadan öylesine izole olmuş ki, komşu ülkelerin turist rehberlerinde bile adı “Unutulmuş Ülke” olarak geçiyor.

1990’LARDA DÜNYAYA AÇILMAYA BAŞLADI

Bugün tek partili bir rejim ile yönetilen Laos’da dengeli bir siyasi yapı izleniyor. Ülkede komünist parti rejimi hâkim olmasına rağmen 1995’ten itibaren uluslararası topluma açık bir yapı sergileyen ülkedeki ekonomik ve sosyal gelişmeler ise ne yazık ki oldukça ağır ilerliyor. Turist gruplarının ziyaretlerinin bile 1989’a kadar yasak olduğu ülke, bugün bakirliği, modern dünyanın kirletici ekosistemine yabancılığı ile seyyahların gezi rotalarında ilk sıralarda yer alıyor.

1986 yılından bu yana, serbest pazar ekonomisine geçişe yönelik “Yeni Ekonomik Mekanizma” (YEM) adıyla anılan bir ekonomik reform politikası uygulayan Laos, 1997’deki Asya krizi ve bu krizi takip eden birkaç yıl haricinde yüksek büyüme oranları sergilemeye devam ediyor. Güneydoğu Asya Serbest Ticaret Anlaşması’na (ASEAN FTA) 1997’de, Dünya Ticaret Örgütü’ne ise 2012’de üye olmasıyla mal ticaretinin yoğunlaştığı ülke hemen hemen tüm sermaye mallarını ithal etmeye devam ediyor. Dış ticaretini çok büyük oranda komşuları Tayland ve Çin ile gerçekleştiren ülkenin kısıtlı ekonomik kaynakları içerisindeki ihraç ürünleri arasında elektriğin yer alıyor olması ise dikkat çekiyor. Yoğun yağışlı bir iklime sahip olmasını fırsata çeviren Laos, hidroelektrik santralleriyle elde ettiği enerjiyi ihraç ederek önemli bir kaynak elde etmeye devam ediyor. Bununla birlikte kendine yetecek şekilde bir tarım ekonomisine sahip olan Laos’un sanayileşmesi için gerekli tüm girdi mamulleri ithalat ile karşılanmaya çalışılıyor. Bunun yanı sıra tarımda büyük ölçekli üretime geçilmesi sonucu traktör gibi tarım makineleri ithalatında artış gözlemlendiğini eklemeliyiz. Altyapıya yapılan yeni yatırımlara rağmen, özellikle kırsal kesimlerde yaşayan halk hala elektrik, temiz içme suyu, sağlık ve eğitim gibi temel hizmetlerden mahrum şekilde yaşamaya devam ederken, KBGSYİH de halen bin 700 doların üzerine çıkabilmiş değil. Yani Laoların günlük ortalama geliri, ne yazık ki günlük 5 doların altında seyrediyor.

İMALAT SEKTÖRÜ YOK DENECEK KADAR AZ

Laos’un ekonomik kalkınma politikasının temel hedefi, 2020 yılına kadar ülkeyi “En Az Gelişmiş Ülkeler” kategorisinden çıkarmak ve yoksulluğu ortadan kaldırmak olarak şekillenmiş durumda. Bu kapsamda, Birleşmiş Milletler (UN-HABITAT), Dünya Bankası ve ASEAN gibi uluslararası mekanizmaların yanı sıra Çin ve Tayland gibi bölge ülkeleri de altyapı projelerine verdiği desteklerle Laos’un kalkınma sürecinde varlık göstermeye devam ediyor. Ülkedeki madencilik faaliyetleri sınırlı bir şekilde sürerken, nüfusun yüzde 70’i küçük çaplı çiftçilerdeki ekonomik faaliyetlerle geçimini sürdürüyor. Laos’da, dağlık ve engebeli alanların fazla oranda olmasına rağmen kısa vadede tarım arazisi sıkıntısı yaşanması beklenmiyor. Ancak tarım alanlarının zaman zaman yabancı iştiraklerin yatırımları için ayrılması, ülkedeki büyük çiftçi toplulukları tarafından protesto ediliyor ve bu kapsamda Laos Planlama ve Yatırım Bakanlığı, kauçuk ve madencilikte yatırımların dört yıl boyunca durdurulmasına karar vermiş durumda.

Laos’un imalat alanındaki en güçlü sektörü ise hazır giyim. Son yıllarda ileri teknoloji ürünleri üreticileri de Laos’da yatırımlar yapıyor olsa da nitelikli işgücü sıkıntısı nedeniyle bu yatırımların potansiyeline ulaşması zorluklarla karşılaşıyor. Ülkedeki okur yazar oranının halen yüzde 40’lar seviyesinden daha yüksek seviyelere ulaştırılması için eğitim alanındaki reformlara da devam ediliyor. Diğer yandan Laos’un üçte ikisinin dağlık olması ve denize çıkışının bulunmaması, tarım, ticaret, iletişim ve ulaşım bakımından zorluklar yaratmaya devam ederken, ülkedeki nüfus artış hızının yüzde 2,4 gibi yüksek bir seviyede olması da ekonomik gelişmenin önünde engel teşkil etmeyi sürdürüyor.

LAOS’UN MAKİNE İTHALATI

Laos, sanayileşmesi ve mevcut imalat sektörleri için gerekli girdi mamullerini büyük oranda ithalat ile karşılıyor. Bu kapsamda, Laos, geçtiğimiz yıl 4,1 milyar dolarında mal ve hizmet ithal ederken, bunun 374 milyon dolarlık bölümü makine ve aksamlarına aitti. Laos’un 2016 yılı makine ithalatında Tayland, Çin ve Vietnam ilk üç sırayı paylaşırken, Türkiye, Laos’un makine ithalatı gerçekleştirdiği ülkeler içerisinde ancak 32’nci sırada yer alabiliyor. BM İstatistik Bölümü verilerine göre Laos, geçtiğimiz yıl Türkiye’den 9 bin dolar değerinde makine ithal etti. Ülkeler açısından Laos’un makine ithalatı incelendiğinde ise ilk 10 ülke içerisinde Güney Kore, Avustralya, Almanya, Japonya, İsviçre, Singapur ve ABD’nin yer aldığı görülüyor. Bu çerçevede Laos, 84’üncü fasılda 2016 yılı verilerine göre en fazla 8474 GTİP kodlu “Toprak, taş, metal cevheri ayıklama, eleme makineleri” ürün grubunda ithalat yaptı. 2016 yılında söz konusu ürün grubunda yüzde 37,1’lik kayıpla 66,8 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilirken, bu rakam 2015 yılında 106,3 milyon dolar olarak gerçekleşmişti. Listenin ikinci sırasında ise 8431 GTİP kodlu “Ağır iş makine ve cihazlarının aksam ve parçaları” ürün grubu bulunuyor. Laos, 2016 yılında söz konusu kalemde yüzde 22,9’luk düşüşle 55,6 milyon dolar değerinde makine ithal ederken, bu ürün grubunda 2015 yılında 72,1 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilmişti. Laos’un 2016’da 84’üncü fasılda en fazla ithalat gerçekleştirdiği üçüncü kalem 8429 GTİP kodlu “Dozerler, greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyici” ürün grubu oldu. Söz konusu ürün grubunda da yüzde 37,9’luk kayıpla 28,2 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilirken, bu rakam 2015’te 45,5 milyon dolar seviyesindeydi.

Laos’un makine ithalatındaki ilk 10 ürün grubu içerisinde en yüksek artış ise 8419 GTİP kodlu “Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar” ürün grubunda oldu. Bu ürün grubunda 2016’da yüzde 117,3’lük artışla 9,6 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirildi.

TÜRKİYE İLE TİCARETİ SINIRLI

Diğer yandan, BM İstatistik Bölümü verilerine göre 2016 yılında Türkiye, Laos’un makine ithalatında 9 bin dolar ile 32’inci sırada yer almaya devam ediyor. TÜİK rakamlarına göreyse 84’üncü fasılda Türkiye’nin Laos’a ihraç ettiği makine ürünleri 33 bin 700 dolar olarak gerçekleşti. Bu ürünler içerisinde ilk sırada 8419 GTİP kodlu “Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri işlemek için cihazlar” ürün grubu yer alırken, söz konusu kalemde Laos’a 2016’da 25 bin dolar değerinde makine ihraç edildi. Listenin ikinci sırasında bulunan 8431 GTİP kodlu “Ağır iş makine ve cihazlarının aksam ve parçaları” ürün grubunda ise 8 bin dolarlık ihracat gerçekleştirildi.