Doğusunda Arnavutluk ve Kosova, kuzeyinde Sırbistan, batısında Hırvatistan ve Bosna-Hersek ile güneyinde Adriyatik Denizi’nin yer aldığı Karadağ’ın başkenti Podgorica’dır.

Doğusunda Arnavutluk ve Kosova, kuzeyinde Sırbistan, batısında Hırvatistan ve Bosna-Hersek ile güneyinde Adriyatik Denizi’nin yer aldığı Karadağ’ın başkenti Podgorica’dır. 1992 yılında dağılan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’ni oluşturan altı cumhuriyetten biri olan Karadağ, 2003 yılında Sırbistan-Karadağ adıyla daha esnek bir federasyonda yer alırken, 2006 yılında da yapılan referandumla söz konusu federasyondan ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. Parlamenter demokrasiyle yönetilen bir cumhuriyet olan Karadağ’ın nüfusu 2016 yılı tahminlerine göre 623 bindir. Toplam nüfusun yüzde 49,4’ünü erkeklerin ve yüzde 50,6’sını kadınların oluşturduğu ülkede nüfusun yüzde 64’ü şehirlerde yaşıyor. Yüzde 45’i Karadağlılar, yüzde 29’u Sırplar, yüzde 9’u Boşnaklar ve yüzde 5’i Arnavutlardan meydana gelen Karadağ nüfusunun inanç profili ise şöyle sıralanıyor: Yüzde 72 Ortodoks Hristiyan, yüzde 19 Müslüman, yüzde 3,4’ü Katolik Hristiyan ve yüzde 5,6 diğer inanç sahipleri. Ülkede 263 bin kişilik iş gücünün yüzde 5,3’ü tarımda, yüzde 17,9’u sanayide, yüzde 76,8’i ise hizmet sektöründe çalışıyor. Ülkedeki işsizlik oranı yüzde 19 düzeyinde seyrederken, 15-24 yaş arası işsizlerin toplam işsizlerin içerisindeki payı ise yüzde 41 seviyesinde bulunuyor. Bu oranla ülke dünyada 11’inci sırada yer alıyor.

Karadağ’ın en önemli doğal kaynakları arasında ormanlar, boksit yatakları ve su kaynakları bulunurken, orman arazilerinin değeri, korunması, organizasyonu, çeşitliliği, yönetimi ve çevre üzerindeki etkileri açısından Karadağ ormanları Avrupa’nın en iyi ormanları arasında gösteriliyor.

EKONOMİSİ HİZMET SEKTÖRÜNDEN GÜÇ ALIYOR

Oldukça küçük bir ülke olan Karadağ’ın ekonomik yapısı, turizm de dâhil olmak üzere hizmet sektörü ağırlıklıdır. Alüminyum başta olmak üzere birkaç ürün dışında imalat sektörü ön planda değildir. Ülkede tarım sektörü de hizmetler sektörünün gerisindedir. Karadağ, Miloseviç döneminde ekonomisini federal kontrolden ve Sırbistan’dan ayırarak kendi merkez bankasını oluşturdu. Resmi para birimi olarak Yugoslav Dinarı yerine önce Alman Markı’nı daha sonra da euroyu benimsedi ve gümrük tarifelerini oluşturup ülke bütçesini egemen bir ülke sıfatıyla kendisi idare etmeye başladı. Sırbistan ile olan politik bağların çözülmesiyle birlikte 2006 yılında Karadağ ve Sırbistan pek çok uluslararası mali kurumdaki ortak üyeliklerini de sonlandırdı. Karadağ, 2007 yılında da Dünya Bankası ile Uluslar arası Para Fonu’na (IMF) üye oldu ve yine aynı yıl Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) girdi. Karadağ, 15 Aralık 2008’de ise AB’ye üyelik başvurusunu gerçekleştirdi.

Ülkedeki işsizlik ve bölgesel eşitsizlik, kalkınmada anahtar rol oynayan en önemli politik ve ekonomik problemler arasındadır. Ülke GSYİH’sinin 2016 yılında cari fiyatlarla 4,2 milyon dolar, reel büyüme oranının ise yüzde 5,1 olarak gerçekleştiği tahmin edilirken, GSYİH’nin yüzde 8,3’ünü tarım, yüzde 21,2’sini sanayi, yüzde 70,5’ini de hizmet sektörleri oluşturdu.

GSYİH içindeki en büyük payı yüzde 11,5 ile genel ticaret alırken, ardından sırasıyla yüzde 8,1 ile tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılık; yüzde 7,3 ile kamu yönetimi ve savunma; yüzde 6,6 ile konaklama ve gıda; yüzde 6,5 ile gayrimenkul faaliyetleri; yüzde 4,7 ile finans-sigortacılık ve yüzde 4,2 ile enformasyon ve iletişim geliyor.

Karadağ, önde gelen sanayi kuruluşu olan alüminyum kompleksini ve mali sektörün önemli bir kısmını özelleştirmiş durumda. Alüminyum sektöründeki yeni yapılanma Euro Bölgesi ve Balkan pazarına olan ihracatın artırmasına katkıda bulunurken, bu durum ekonomideki pozitif büyümeye de katkı sağlıyor. Turizm sektörünün de doğrudan yabancı yatırım çekmeye başladığı ülkenin GSYİH’sinin yüzde 10 kadarını oluşturan turizm gelirlerinin alternatif rota arayan turistlerin ülkeye yönelmesiyle ilerleyen yıllarda daha da artması bekleniyor.

Diğer yandan, Karadağ hükümeti 2013 yılında KDV oranını yüzde 17’den 19’a, gelir vergisi oranını da yüzde 9’dan yüzde 15’e yükseltti. IMF tarafından Karadağ’da tüketici fiyatları enflasyon oranı ortalamasının 2017 yılında yüzde 1,3 olduğu tahmin edilirken, yine 2017’de petrol fiyatlarının yüzde 27 oranında arttığı öngörüsüyle ülkede gıda ve ham madde fiyatlarının yükseldiği fakat küresel mal fiyatlarında fazla bir artış beklenmediğinden enflasyonun 2018’de değişmeyeceği düşünülüyor.

Ayrıca Karadağ para birimi olarak euroyu kullandığı için enflasyonun ülkeyi etkilemesi euroda yaşanan değişimlerle paralel ilerliyor. Ülkede kişi başına düşen reel milli gelirin 2016 yılı için 6 bin 809 dolar civarında olduğu ancak satın alma gücü paritesine göre kişi başına düşen milli gelirin bin doların üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Bu kapsamda Karadağ’da yoksulluk sınırının altında yaşayanların toplam nüfusun yüzde 5 ila 10’unu oluşturduğu kaydediliyor.

DIŞ TİCARETİ SINIRLI

Karadağ’ın 2016 yılı dış ticaret hacmi 2,6 milyar dolar, 2017 geçici rakamlarına göre ise 3,1 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ülkenin ihracatı ağırlıklı olarak belirli ürünlere bağlıyken, alüminyum, elektrik enerjisi, çelik ve petrol ürünleri ihracatın büyük kısmını oluşturuyor. Alüminyum ülke ihracatının yaklaşık yüzde 20’sini, elektrik enerjisi ise yüzde 11,5’ini meydana getiriyor. Karadağ’ın 2016 yılında ihracat yaptığı ilk beş ülke ise Sırbistan, Macaristan, Bosna-Hersek, Çin ve İtalya olarak sıralanıyor. Karadağ’ın ithalatı ise ihracatına kıyasla daha çeşitli ürünlerden oluşuyor. Hemen hemen her şeyin ithal edildiği ülkede toplam ithalatın yüzde 8’ini petrol, makineler ve motorlu taşıtlar meydana getiriyor. Karadağ’ın 2016 yılındaki ilk beş tedarikçi ülkesi ise Sırbistan, Almanya, Çin, İtalya ve Bosna-Hersek oldu. Karadağ’ın dış ticaret politikası, liberal ekonomi çerçevesinde Batı ile ilişkileri geliştirme ve AB’ye üyelik hedefleri doğrultusunda şekilleniyor. Karadağ 2006 yılı Haziran ayında bağımsızlığını kazandıktan sonra Batı ile ilişkilerini geliştirmeye yöneldi. Bu amaçla serbest piyasa ekonomisinin gereklerinin yerine getirilmesi ve buna uygun mevzuat değişikliklerin yapılması çabaları, ülkenin dış ticaret politikasına da yansıdı. Ülke halen IMF, DTÖ gibi çok sayıda uluslararası kuruluş ve örgütün üyesidir. Avrupa Birliği’ne üyelik başvurusunda bulunan ülke, dış ticaret politikalarını da bu yönde geliştiriyor. Küçük fakat açık bir ekonomiye sahip olan Karadağ’ın ticaret politikasının temeli, düşük gümrük vergileri ve tarife dışı engellerin mevcut olmamasıyla özetlenebilir. Gümrük vergileri kanun ile düzenlenirken, vergi oranları yüzde 0 ile yüzde 30 arasında değişiyor. Ticari olmayan amaçlarla ithal edilen mallara yüzde 5 oranında vergi uygulanırken, ortalama gümrük vergisi oranı ise yüzde 6 seviyesinde ilerliyor. Ülkenin gümrük uygulamalarıysa AB ile uyumlu.

TÜRKİYE İLE TİCARETİ REKOR SEVİYEYE ULAŞTI

Türkiye ve Karadağ arasındaki karşılıklı ticaret hacmi 2017 yılında en yüksek seviyesine ulaşarak 85 milyon doların üzerine çıktı. 2017 yılı itibarıyla Karadağ’a olan toplam ihracatımız yüzde 16,4 artışla 60,3 milyon dolar; Karadağ’dan olan ithalatımız ise yüzde 3,1 artışla 24,1 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. Karadağ ile bir serbest ticaret alanı kurulmasına dair sürdürülen müzakereler sonunda Türkiye-Karadağ Serbest Ticaret Anlaşması (STA) 26 Kasım 2008 tarihinde İstanbul’da imzalanarak 1 Mart 2010 tarihinde yürürlüğe girdi. Söz konusu STA ile ihracatçılarımıza, Karadağ pazarında AB ihracatçılarıyla eşit rekabet imkânı sağlandı. Sanayi mallarında, Karadağ- AB İstikrar ve Ortaklık Anlaşması’nda düzenlenen tercihli rejim Türkiye-Karadağ STA’sına aynen yansıtıldı. Bu çerçevede, anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte; Karadağ menşeli tüm sanayi mallarının Türkiye’ye ithalatında uygulanan gümrük vergileri kaldırıldı. Buna karşılık anlaşma eki listede yer alan Türkiye menşeli sanayi ürünlerinin Karadağ’a ithalatında uygulanan gümrük vergileri de üç ve beş yıllık geçiş süreci içeren iki indirim takvimi kapsamında kaldırıldı. Anılan listelerin dışında kalan ürünlerin gümrük vergileri ise STA’nın yürürlüğe girdiği tarihte kaldırıldı. Anlaşmada ayrıca, Türkiye menşeli sanayi mallarına Karadağ tarafınca AB’ye tanınan tavizlerin gerisinde bir tercihli rejim uygulanmayacağı da hükme bağlandı. Anlaşmanın tarım ürünlerine ilişkin bölümünde, seçilmiş birkaç tarım ürününde taviz değişimi konusunda mutabakata varıldı. Taraflar birbirlerine sınırsız miktarda veya tarife kontenjanları dâhilinde vergiden muaf olarak veya MFN vergi indirimi şeklinde tavizler tanıdı. Türkiye’den Karadağ’a ihraç edilen ürünler arasında beyaz eşya, inşaat malzemeleri, hazır giyim ürünleri, sebze, meyve, gıda sanayi ürünleri başta olmak üzere her türlü tüketim malzemesini saymak mümkün.

KARADAĞ’NIN 2016 YILI MAKİNE İHRACATI 18 MİLYON DOLAR OLDU

BM İstatistik Bölümü verilerine göre Karadağ’ın makine ihracatı 2016 yılında 18 milyon dolar olarak kayda geçti. 2015 yılında bu rakam 19 milyon dolar seviyesindeydi. Karadağ’ın, makine ihracatı 2016 yılında bir önceki yıla göre yüzde 5,4 azaldı. Karadağ 2016 yılında 3 milyon dolarla en fazla İngiltere’ye makine ihraç etti. 2015 yılında bu rakam 2,4 milyon dolardı. Karadağ’ın İngiltere’ye gerçekleştirdiği ihracat yüzde 22,7 arttı. Karadağ’ın 2016 yılında en fazla makine ihraç ettiği ikinci ülke 2,7 milyon dolarla İsveç oldu. Söz konusu ülkeye 2015 yılında 3,1 milyon dolar değerinde makine ihraç edildi. İsveç’e yönelik ihracat yüzde 10,4 azaldı. Üçüncü sırada bulunan Fransa’ya 2016 yılında 2,7 milyon dolarlık makine ihraç edildi.

Karadağ 2016 yılında 84. fasıl itibarıyla en fazla transmisyon milleri, kranklar, yatak kovanları, dışlılar, çarklar kaleminde ihracat gerçekleştirdi. 2015 yılında söz konusu ürün grubunda 13,4 milyon dolarlık ürün ihraç edilirken, 2016 yılında bu rakam yüzde 13,3 azalarak 11,7 milyon dolar seviyesinde kaydedildi. Listenin ikinci sırasında ise buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları bulunuyor. Söz konusu kalemde 2015 yılında gerçekleştirilen ihracatın değeri 1,5 dolarken, 2016 yılında bu rakam yüzde 5 artarak 1,6 milyon dolar seviyesinde kayda geçti. Listenin üçüncü sırasında bulunan kaldırma, istifleme, yükleme, boşaltma makine ve cihazları kaleminde 2015 yılında 27 bin dolar değerinde ihracat gerçekleştirilirken, 2016 yılında bu rakam yüzde 2 bin 381 artışla 670 bin dolar oldu.

ÇİN, İTHALAT LİSTESİNİN İLK SIRASINDA BULUNUYOR

BM İstatistik Bölümü verilerine göre Karadağ’ın makine ithalatı ise 2016 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 9,4 artarak 173,4 milyon dolar olarak kaydedildi. Karadağ 2015 yılında 158,5 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirmişti. 2016 yılı rakamlarına göre Karadağ’ın en fazla makine ithal ettiği ilk 10 ülke listesinin ilk sırasında 33,2 milyon dolarla Çin yer alıyor. Söz konusu ülkeden 2015 yılında ithal edilen makinelerin değeri 45,5 milyon dolardı. Karadağ’ın Çin’den gerçekleştirdiği ithalat yüzde 26,9 azaldı. Karadağ, 2015 yılında listenin ikinci sırasında bulunan Almanya’dan 14,4 milyon dolar değerinde makine ithal ederken, 2016 yılında bu rakam yüzde 43,1 artarak 20,6 milyon dolar olarak kaydedildi. Listesinin üçüncü sırasındaki İtalya’dan 2015 yılında 14,1 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilirken, 2016 yılında bu rakam yüzde 30 artarak 18,4 milyon dolar oldu.

Türkiye, 2016 yılında 17,7 milyon dolarla Karadağ’ın en fazla makine ithal ettiği ülkeler listesinin dördüncü sırasında yer aldı. 2015 yılında Karadağ’ın Türkiye’den ithal ettiği makinelerin değeri 5,3 milyon dolardı. Türkiye’nin Karadağ’a yönelik makine ihracatı 2016 yılında bir önce yıla oranla yüzde 235,4 arttı. Karadağ 2016 yılında en fazla otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri kaleminde ürün ithal etti. 2015 yılında söz konusu ürün grubunda 17,1 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilirken, 2016 yılında bu rakam yüzde 5,4 artarak 18 milyon dolar olarak kayda geçti. Listenin ikinci sırasında klima cihazları-vantilatörlü, ısı, nem değiştirme tertibatlı ürün grubu bulunuyor. Karadağ, 2015 yılında söz konusu kalemde 9,3 milyon dolar değerinde makine ithal ederken, 2016 yılında bu rakam yüzde 42,7 artışla 13,2 milyon dolar oldu. Karadağ’ın en fazla ithalat gerçekleştirdiği üçüncü kalem ise buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları ürün grubu oldu. 2015 yılında söz konusu ürün grubunda 11,2 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilirken, 2016 yılında bu rakam yüzde 6,1 artarak 11,9 milyon dolar oldu.

TÜİK VERİLERİNE GÖRE TÜRKİYE’NİN İHRACATI YÜZDE 15 ARTTI

TÜİK verilerine göre Türkiye’nin 84. fasılda Karadağ’a gerçekleştirdiği makine ihracatı, 2017 yılında 6,3 milyon dolar olarak kaydedildi. 2016 yılında bu rakam 5,5 milyon dolar seviyesindeydi. Böylece 2017 yılında Karadağ’a yönelik makine ihracatımız yüzde 15 artmış oldu.

Türkiye’nin Karadağ’a yönelik makine ihracatının ilk sırasında ev veya çamaşırhane tipi yıkama makinaları (yıkama ve kurutma tertibatı bir arada olanlar dâhil) yer alıyor. Söz konusu kalemde Karadağ’a 2016 yılında 1,5 milyon dolar değerinde ürün ihraç edilirken, 2017 yılında bu rakam yüzde 10,7 artışla 1,7 milyon dolar seviyesinde kaydedildi. Listenin ikinci sırasında bulunan buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları ürün grubunda 2016 yılında gerçekleştirilen ihracatın değeri 805 bin dolar olarak kaydedilirken, 2017 yılında bu rakam yüzde 52,6 artarak 1,2 milyon dolar oldu. Türkiye’nin Karadağ’a yönelik makine ihracatında ilk 10 ürün grubu listesinin üçüncü sırasında ise bulaşık, şişe yıkama ve kurutma makinaları, şişe, kutu çuval doldurma, etiketleme makineleri ürün grubu bulunuyor. 2016 yılında söz konusu kalemde 808 bin dolarlık ihracat gerçekleştirilirken, 2017 yılında bu rakam yüzde 8,2 artarak 874 bin dolar seviyesinde kaydedildi. Diğer yandan TÜİK verilerine göre Türkiye, 84. fasıl bazında Karadağ’dan 2017 yılında 354 bin dolarlık makine ithal etti.