Paranın icadının ardından ekonomide yapılan en buyuk buluşlardan biri de metal borsaları olmalı. dunya ticaretinde en buyuk alım satımın yapıldığı borsa olan metal borsaları makine sanayicisi icin atar damar gorevi goruyor.
Tarihi kazılar yapıldığında arkeologlar en çok kap kaçak yerine mızrak ve ok ucu buldukları nda heyecanlanır. Çünkü bir medeniyetin gelişmişlik seviyesini tahlil etmekte oldukça önemli bir veridir metal eşyalar. Eğer toprağın altı nda metalden yapılmış silah ve benzeri savunma aletleri çıkar ise o şehrin saldırı tehdidi altında olduğuna kanaat getirilebilinir. Bunun yanında metal işleme şekillerine bakılarak medeniyetler hakkında gelişmişlik seviyeleri belirlenebilir. Modern çağımızda da durum bundan farklı değil aslında. Köprüler, demir yolları, binalar, makineler, taşıtlar, uzay mekikleri ve daha birçok nesne metalden yapılmakta ve hala medeniyetlerin gelişmişlik düzeyleri hakkında bilgi vermekte. Türkiye’de ise ekonomik ilkeler içinde demir çelik sanayi kurulup kurulmayaca- ğının incelenmesine, 1925 yılında İktisat Vekaleti tarafından başlandı. Dünya ise o yıllarda metal üretimine ağırlık vermiş sanayi devrimi ile bu alanda yeni gelişmeler yaşamıştı. İhtiyacı karşılayacak metallerin fiyatlarının belirlenmesi için 1877 yılında Londra Metal Borsası (LME) kuruldu. Dünya’nın nikel, çinko, demir, alüminyum, bakır, ferro metal ya da non-ferro metal madenlerinin işlem gördüğ ü bu borsa dünya metal fiyatlarının nabzının tutulduğu yer oldu. Dünya ticaretine konu olan likidin yüzde 50’sinin kullanıldığı metal piyasası Londra Metal Borsası’nda şekilleniyor. Peki, bu borsa nasıl çalışıyor ve makine sanayi için önemi nedir?
METAL BORSALARI BİRCOK SEKTORUN CAN DAMARI
Londra Metal Borsası, dünyanın en iyi metal piyasası olması ve dünyanın Şili metal piyasasının yüzde 98’den fazlası tarafı ndan referans fiyat olarak alınması sebebiyle rakipsiz bir borsa sistemine sahip. İki milyar tonu geçen işlem hacmi ile yıllık 8,1 trilyon dolar ciroya ulaşan borsa her geçen gün büyüyor. Borsa son 130 yıl içinde, küresel metal sektörüne başarılı bir şekilde şeffaf fiyatlar ve fiyat riski yönetimi sağlayan bir forum sunarak metal ve finans çevreleriyle uzun vadeli ilişkiler kurdu. Londra Metal Borsası rakipsiz deneyimiyle, çelik sektörü için güvenilir ve piyasa güdümlü risk yönetimi araçları sağlamak için yeterliliğe, kaynaklara, metal ve finansal çevrelerinde kanıtlanmış ilişkilere sahip bir borsadır. Tarım ve enerji emtialarında olduğu gibi demir dışı metallerin de vadeli ve opsiyonlu işlem piyasalarında, tedarik zincirinin bütün bölümleri tarafından tamamen kabul edilmiş ve benimsenmiş fiyatlar kullanılır. Yine de çelik için, vadeli işlemler piyasasının şeffaf fiyatlandırması, risk yönetim araçları ve dağıtım mekanizması gibi yararları henüz fark edilmedi. Önemli bir altyapı bileşeni olan çelik çeşitli ürünler ve uygulamalarla çok geniş küresel paylara sahip bir sektördür. Sektörün kendine özgü yapısı, sektörde bulunan herkese önemli ve etkisi büyük olan zorluklar getirir. Çelik sektörü yeniden yapılanmaya giderek daha küresel, daha etkili ve finansal açıdan daha uygun bir hale geldi. Piyasa koşulları yüksek fiyatlar, teslimatta aksaklıklar ve iş değişkenliğinde artış gibi sorunları da beraberinde getirdi. Sektör bu değişkenliğ e, fiyat riskini düzenli olarak kontrol atında tutmak isteyen müşterilerle birlikte birkaç şekilde yanıt verdi. Bunların arasında “değişken maliyet sözleşmesi” hazırlanması, ek fiyat mekanizmaları kullanı mı ve “tezgâh üstü” türev ürünlerinin daha fazla kullanımı yer alır. Ancak bu seçeneklerin çoğu beraberinde yeni sorunlar ve riskler de getirir. Ancak risklere rağmen metal borsası birçok sanayinin atardamarlarından biridir.
MAKİNE SANAYİ İCİN METAL BORSALARININ ONEMİ NEDİR?
Türkiye’nin can damarı olan makine sektörü için metal borsaları oldukça önemli. Şu an Türkiye’de makine üretimi yapan birçok firmanın bu borsadan uzak oldu- ğunu hatta çok iyi bilinmediğini ifade eden, Orta Anadolu Makine ve Aksamları İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Sevda Kayhan Yılmaz, “İhracatçı için dünyada oluşan hammadde Şyatları- nı bilmek çok önemli. Örneğin metal 32 bin dolar seviyelerinden 8 bin’e kadar gerilemişti. Bu oldukça üzücü bir süreçti. Şu an ise 20 bin dolar seviyesine doğru hareket halinde. Bu gelişmeleri bilmek maliyetlerimizi belirliyor. Makine sektörü için metal borsaları çok önemlidir” dedi.
FİYATLANDIRMA NASIL YAPILIYOR?
Metal sektörünün büyük bir çoğunluğu, fiyatların tespit edilmesinde ve açıklanması nda ihtiyaç duyulan arttırılmış şeffaflığı n şimdilerde farkına varmaktadır. Belirlenen fiyatlar dünya çapında kabul görüyor. Makine sanayinin girdi maliyetleri içersinde önemli bir yer teşkil eden metal fiyatlarının şeffaf fiyatı bu borsada oluşturuluyor. Tüm taraflara, fiyat risklerini dolayısıyla nakit akışlarını daha iyi yönetebilmelerini ve karı önceden daha etkili bir biçimde görebilmelerini sağlayan araçlara erişim sunacak bir çözüm getiriyor. Borsada işlem gören türevlerin kullanımı çeşitli avantajlar sağlıyor. Örneğ in LME sözleşmeleri, bir yıldan uzun bir süre forward işlemlerine olanak sağ- layarak ilk etapta sonraki 15 aylık fiyat eğrisinde belirtilen forward fiyata kazandı rdığı şeffaflık ile artı kar getirir. Yani kısaca uzun vadede sözleşmeler ile riski minimuma indirmek borsa sayesinde mümkün oluyor. Ancak diğer borsalarda olduğu gibi bu borsada da risk kaçınılmaz.
KAR VE ZARARLARI ONCEDEN TAHMİN ETMEK MUMKUN
Vadeli işlemlerin değişkenliği arttırdığını ya da azalttığını öne sürebilecek kesin bir kanıt yoktur. Sadece şimdiki piyasaların altında yatan değişkenliği açığa çıkarır ve sektöre daha çok fiyat şeffaflığı kazandı- rır. LME sözleşmeleri sektöre, Borsada riskten korunma ya da fiyat riski yönetimi aracılığıyla bahsedilen değişkenlikten etkilenmeyi kontrol edecek araçlar sağ- lar. Fiyatların değişken olduğu bir ortamda, çelik piyasasında ya da diğer endüstriyel maddelerde, şeffaf ve ulaşılabilir bir fiyat mekanizması fiyatlandırma prosedürlerinin daha etkili olmasını sağlayabilir. Böylece şirketler müşterilerine kotaları zamanında verebilir, kar ve zararları önceden tahmin edebilir ve daha etkin bir biçimde planlama yapabilir. URUN KALİTESİ ARTIYOR Vadeli işlem sözleşmesi hazırlarken LME en çok işlem gören kalitedeki malzemeyi belirlemeye çalışır. Malzemenin şimdiki piyasada geniş ölçüde işlem görüyor olması, LME referans fiyatının söz konusu emtianın çekirdek fiyatını temsil etmesini ve aynı zamanda finans piyasalarına yüksek seviyelerde likitide kazandırmasını sağlar. Metal üreticileri belirli bir standart kalitede malzeme üretmek zorunda olmayacaklar çünkü bunu sağlayan üreticiler ve LME standartlarından farklı özelliklerde çelik kütük talep eden müşteriler her zaman olacaktır. Diğer taraftan bu üreticiler ürünlerini LME standardı na karşı fiyatlandırabilip fiyat şeffaflığı- nın avantajlarından yararlanabileceklerdir. Özetle kaliteli ürün rağbet gördüğü için metal ve çelik hammaddesi üretenler yüksek kaliteye yönelmek zorunda kalıyor.
HURDA FİYATLARININ YAPISI
Hurdanın satış fiyatı, LME referans fiyatı ndan bir fiyat farkı eksiltilerek belirlenir. Bu düzeltme, kütük ile hurdanın arası ndaki değer farkına göre yapılır. Fiyat farkı, hurda işleyicisi ile kütük üreticisi arasında pazarlık edilir. Son satış fiyatını hesaplamak için hurda işleyicisi, düzeltilmiş referans fiyatına maliyetlerini, gerekli primleri ve karı da ekleyecektir. Şemada çeşitli masraflar ve primler de dâhil edilmiştir. Bunlardan herhangi biri hurda işleyicisinin takdiriyle çıkarılabilir ya da başkaları eklenebilir. Kar ayrıca eklenmiştir. LME, orijinal referans fiyatının tespiti dışında kalan bu hesaplamaların hiçbirine katılmaz.
MUTLAKA UZMAN GORUŞU ALINMALI
Kısaca anlattığımız metal borsası yapısı asla tam olarak yol gösterici değildir. Emtia borsaları her türlü spekülasyona açık olduğu için alınacak pozisyonlar sadece ihtiyaca göre değil piyasa koşulları- na göre de belirlenmelidir. Ancak bugün internet üzerinde verileri güncellenmemiş veya kasıtlı olarak yanlış veri gösteren sayfalara ulaşmak mümkün. Bu nedenle işlem yapmak için önce bir uzmana veya aracı kuruma mutlaka başvurun. Eğer bireysel olarak işlem yapmak istiyorsanı z güvenli bir internet sisteminiz olduğundan mutlaka emin olun. Türkiye’de iç pazarda dünyanın birçok yerinden farklı metalleri getirebileceğini söyleyen aracı firmalar bulunuyor. Bu firmalar LME fiyatı ve kendi komisyonları- nı ekleyerek iç pazarda bir fiyat oluşturuyorlar.
