MOMENT EXPO’NUN BİR ÖNCEKİ SAYISINDA, SANAYİ ÜRETİMİNDE VE KATMA DEĞERDE ÖN PLANA ÇIKAN İLK BEŞ ŞEHRİMİZİN BİRBİRLERİNE KARŞI GÖRELİ POZİSYONLARINA ODAKLANMIŞTIM. BU KEZ, ŞEHİRLERİN TEKNOLOJİK EKOSİSTEMİNİN DAHA ANLAŞILABİLİR OLMASINI SAĞLAMAK AMACIYLA, TÜRKİYE’DE YATIRIM YERİ TERCİHİNDE HANGİ ŞEHİRLERİN TERCİH EDİLDİĞİ SORUSUNA ODAKLANACAĞIM.
Türkiye’deki orta-yüksek ve yüksek teknoloji alanında yatırımların hangi illerde gerçekleştiği ya da yatırım yeri tercihinde hangi şehirlerin tercih edildiği sorusu, şehirlerin teknolojik ekosisteminin anlaşılması açısından önemli. Yatırımları coğrafi düzeyde analiz edebileceğimiz tek veri seti ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yayımladığı yatırım teşvik verileridir. Sanayi Bakanlığı’nın yatırım teşvik istatistikleri 2001-2021 yılları arasındaki 20 yıllık süreci kapsıyor. US-97 ürün sınıflaması bazında açıklanan veriler, teknoloji düzeyine göre orta-yüksek ve yüksek teknolojik ürünleri içerecek şekilde kategorize ediliyor ve yatırım teşvik verileri sonuçlarına göre iller bazında analizler yapılıyor. Bu çerçevede, son 20 yılda orta-yüksek ve yüksek teknolojili yatırımların hangi illere dağıldığını Tablo 1’de oransal olarak izleyebiliriz. Buna göre, son 20 yılda gerçekleştirilen yatırımların yüzde 18’i İstanbul’a giderken, ikinci sırada Ankara ve üçüncü sırada Bursa’nın yüzde 10,8 oranında pay aldığını görüyoruz. Listenin devamında Konya, Kocaeli, İzmir ve Manisa geliyor. Bununla birlikte Tablo 1, yeni yatırım, genişleme ve modernizasyon yatırımlarının tümünü içeriyor. Eğer sadece yeni yatırımlara odaklanacaksak; orta-yüksek ve yüksek teknolojili yatırım tercihinde uzun vadede yatırımcıların hangi şehirleri tercih ettiklerini ortaya koyacaksak, genişleme ve modernizasyon yatırımlarını bu analizden çıkartmamız gerekir. Çünkü genişleme ve modernizasyon yatırımları, mevcut bir yatırım gerçekleştikten sonra aynı şehirde gerçekleşebilir.
Bu yönüyle Tablo 2, genişleme ve modernizasyon yatırımlarını kapsam dışında bırakıldığı, sadece yeni yatırımları içeren bir veri setinden oluşturulmuştur. Bu kapsamda, geçmiş 20 yıl içinde 3.621 orta yüksek ve yüksek teknolojili yeni yatırım gerçekleştirilirken, bu yatırımların toplamı 57 milyar TL düzeyindedir. Yeni yatırımlarda ilk 10 şehrin gösterildiği Tablo 2’de hem yatırım sayısı hem de yatırım tutarından illerin aldığı pay birlikte yer gösteriliyor. Tablo 2’ye göre yeni yatırım tercihinde İstanbul, yatırım sayısına göre ilk sırada yer alırken, yatırım miktarına göre bakıldığında Ankara yatırım yeri tercihinde ilk sırada bulunuyor. Buraya kadar yapılan analizlerde, 20 yıl gibi uzun dönemli verileri kullandık. Son dönemde yatırım yeri tercihinde bir değişim ve dönüşüm olup olmadığının anlaşılması açısından son üç yılın verileri kullanılarak da analiz yapabiliriz. 2019-2020 ve 2021 (ilk 6 ay) yıllarındaki, orta-yüksek ve yüksek teknolojili yatırımların hangi şehirde gerçekleştiğini gösteren Tablo 3’te Türkiye genelindeki toplam yatırım sayısından ilk 10 ilin aldığı payı, Tablo 4’te ise orta-yüksek ve yüksek teknolojili sabit yatırım toplamından ilk 10 ilin aldığı payı görebiliriz. Buna göre, Tablo 3’te İstanbul’un yatırım yeri tercihinde yüzde 21’lik pay ile ilk sırada yer alırken, Ankara yüzde 13 ile ikinci sırada bulunuyor. Orta-yüksek ve yüksek teknolojili sabit yatırım tutarından son üç yılda illerin aldığı payı gösteren Tablo 4’e göre de İstanbul yüzde 14 payla ilk sı
rada bulunurken, Kocaeli yüzde 12,4 payla ikinci, Ankara yüzde 10,7 payla üçüncü sırada yer alıyor. Son olarak, çalışma kapsamında 2019-2020 ve 2021 yıllarında yeni yatırımların hangi şehirlere gittiğini de incele
yeceğim. Tablo 5’te yatırım sayısını, Tablo 6’da ise sabit yatırım tutarını esas alacağım. Yatırım sayısı olarak incelendiğinde, teknoloji düzeyi yüksek yatırımların yüzde 22’ye yakınının, son üç yılda İstanbul’da gerçekleştiğini görüyoruz. Ankara yine ikinci sırada yer alırken, yüzde 14,8’lik paya sahip bulunuyor. Sabit yatırım tutarı olarak ele alındığında da İstanbul’un payı değişmezken, ikinci sırada gelen Ankara’nın payı yüzde 11’e iniyor. Analiz sonuçları, uzun döneme kıyasla son üç yıl içerisinde orta-yüksek ve yüksek teknolojili yatırımların konsolide olmaya başladığını ve İstanbul ile Ankara’ya yoğunlaştığını gösteriyor. Mevcut yatırımlar kapsam dışında bırakılıp yalnızca yeni yatırımlara odaklanıldığı durumda bile, yeni yatırımcıların şehir tercihinde İstanbul ve Ankara’nın daha fazla ön plana çıktığını görüyoruz.
