GERİ DÖNÜŞTÜRÜLMÜŞ PLASTİK İÇERİK ÜRETİMİNİN TALEBİ YETERİNCE KARŞILAYAMAMASI, ENDÜSTRİDE BÜYÜK ZORLUKLAR YARATIYOR. ÇAPAK AYIKLAMADAKİ EN SON TEKNOLOJİK GELİŞMELERİ BENİMSEMEK İSE ARZ VE TALEP ARASINDAKİ UÇURUMUN KAPATILMASINA YARDIMCI OLARAK GERİ DÖNÜŞÜMCÜLERE VERİMLİLİK VE KÂRLILIK AÇISINDAN REKABET AVANTAJI SAĞLIYOR.

Geçiş süreci yaşayan plastik endüstrisi, birçok zorluk-la karşı karşıya bulunuyor. Bunlardan en önemlisi, sürekli artan talebi karşılamak üzere yeterli hacimlerde, yüksek kalitede ikincil ham madde sağlanabilmesi oluyor. Son yıllarda plastik üretim oranları, eşi görülmemiş bir şekilde artış yaşadı. Plastics Europe’un hazırladığı Ekim 2022 tarihli “Plastikler ve Gerçekler” başlıklı çalışmaya göre, küresel plastik üretimi, 2021’de 390,7 milyon metrik tona ulaşırken (Polimerizasyondan plastik üretimi ve mekanik olarak geri dönüştürülmüş plastik üretimi dâhil), bunun yüzde 90,2’si yani 352,3 metrik tonu işlenmemiş ve sadece yüzde 8,3’ü yani 32,5 metrik tonu tüketim sonrası geri dönüştürülmüş plastiklerden oluşuyor. Toplam plastik üretiminin türlerine göre dağılımı, daha detaylı incelendiğinde ise yaklaşık 180,5 milyon tonluk üretim oranlarıyla poliolefinlerin çoğunluğu oluşturduğu görülüyor. Piyasada plastik üretiminin yüksek olmasına ve daha fazla artış beklenmesine rağmen, geri dönüşüm oranları ve yüksek kaliteli geri dönüştürülmüş malzemelere erişim düşük kalmaya devam ediyor. Mevzuat ve geri dönüştürülmüş içerik hedeflerinin giderek daha katı ve zamana duyarlı hale gelmesiyle mevcut çözümlerin potansiyelini ortaya çıkarmak daha da önem kazanıyor. Küresel geri dönüşüm veatık yönetimi endüstrisi için sensör tabanlı ayıklama teknolojileri tasarlayan ve üreten TOMRA’nın paylaştığı; plastik geri dönüşümünde çapak ayıklama makinelerinin önemine işaret eden ve TOMRA Küresel Plastik Segment Müdürü Alberto Piovesan’ın kaleme aldığı makalenin, Moment Expo okurları için de önem arz ettiğine inanıyoruz.

GERİ DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR MALZEMENİN KALİTESİNDEKUANTUM SIÇRAMASI

Geri dönüşümün mevcut durumuna bakıldığında, toplamadan ayıklamaya ve geri dönüşüme kadar atık yönetimi altyapıları dünyanın birçok ülkesinde olgunlaşsa da mevcut kapasitelerin geri dönüştürülmüş reçineye yönelik sürekli artan talebe hâlâ ayak uyduramadığı görülüyor. Gerekli hacimleri ve nitelikleri üretecek ölçekte çözümler oluşturmak için daha fazla yatırıma ihtiyaç bulunuyor. Bu durumda bazı çıkmazlar, sensör tabanlı çapak ayıklama çözümleriyle aşılabiliyor. Geri dönüşüm sürecinin bir parçası olarak çapak ayıklama, poliolefinler (PO), polietilen tereftalat (PET) ve sayıları giderek artan diğer uygulamalar için hem kalite hem de hacim farkını azaltıyor. En yeni çapak ayıklama teknoloji-sini kullanan geri dönüşüm tesisleri, daha fazla malzeme türü yakalayabiliyor, verimliliği en üst düzeye çıkarabiliyor ve operasyonlarını kârlılıkla sürdürebiliyor.Çapak ayıklama, plastik geri dönüşümünün önemli bir adımıdır. Tek bir malzeme türü ve/veya renginde yüksek saflıkta mono fraksiyonların oluşturulmasını sağlayarak hedef fraksiyonların ekstrüzyona gitmesinden önceki son saflaştırma adımını oluşturur. Bu nedenle, geri dönüşümün vazgeçilmez bir süreci olarak geri kazanılan malzemelerin nihai kalitesini ve verimini doğrudan etkiler.Çapak ayıklama makineleri, bugüne kadar dünya genelinde çok sayıda şişe geri dönüşüm sürecine entegre edilmiş olsa da çok daha fazla potansiyele sahiptir. Ayrıca, karışık plastik atıkların işlenmesi, mevcut ham maddelerin yeni akışlarının serbest bırakılması ve geri dönüşüm kalitesinin iyileştirilmesi için de kullanılabilirler. Çoğu zaman, gelişmiş çapak ayıklama çözümlerinin bulunmadığı durumlarda nihai ürün, farklı polimer türlerinin ve bazı durumlarda çok sayıda rengin karışımıdır. Birkaç farklı ürün türü içeren bu fraksiyonun kalite seviyeleri düşük kalırken, yalnızca talep ve değerin marjinal olduğu düşük kaliteli uygulamalar için kullanılabilirler. Öte yandan, zorlu geri dönüştürülmüş içerik hedeflerinin yanı sıra bireysel sürdürülebilirlik belgelerinin iyileştirilmesiyle teşvik edilen üstün ikincil ham madde talebi de hızla artıyor. Gelişmiş çapak ayıklamaile geri dönüşümcüler, ürün kalitelerini kolayca iyileştirebiliyor ve yeni gelir akışları yaratabiliyor.

YÜKSEK HACİMLİÜSTÜN HAM MADDELER ELİNİZİN ALTINDA

Bir plastik geri dönüşüm tesisi, pazar talebine ve malzeme teminine bağlı olarak yılda 100.000 metrik tondan fazla polimer çapağı işleyebilir. Son zamanlarda görülen malzeme sıkıntısı nedeniyle kârlılığı sürdürmenin anahtarı ise adaptasyondur. Atık akışları ve pazar talepleri aslında oldukça dinamiktir. Piyasadaki geri dönüştürülebilir polimerlerin arzı sınırlı ancak talep yüksekse, tesis operatörlerinin piyasa taleplerini karşılamak için genellikle daha kirli tüketim sonrası atıklara yönelmekten başka bir çözümü yoktur. İstisnai saflık gereklilikleri, işlenecek hacim ve geri kazanılabilir ham maddenin türünden bağımsız olarak devam ediyor ve geri dönüşümcüleri giderek daha fazla kirlenen kaynaklardan daha yüksek kalitelere ulaşmaya zorluyor. Bu anlamda, diğer işleme makineleriyle karşılaştırıldığında, çapak ayıklama makineleri ham madde tutarsızlığının üstesinden gelmek için önemli bir çözüm olmaya devam ediyor. Kompakt boyutlu bu makineler kurulum kolaylığı ve kullanım esnekliği ile hem küçük hem de büyük operasyonlar için sağlam bir yatırım olduklarını kanıtladılar. Gelişmiş çapak ayıklama çözümleri, geri kazanımve saflık seviyelerindenödün vermeden değişkenlik gösteren kirlilik seviyelerini işleyebilirken, geri dönüşüm sürecinin temel bir parçası olan gelişmiş teknolojilerle donatılarak düşük kaliteli girdi malzemesini en zorlu kalite gereksinimlerini bile karşılayan saf çapaklara dönüştürmeye yardım-cı oluyorlar. Böylece geri dönüşüm tesislerinin daha önce geri kazanılamayan bir malzemeye erişmelerini ve mevcut fraksiyonlardan maksimum değeri kazanmalarını sağlıyorlar.Yeni gelir akışları yaratmanın iyi bir örneği ise poliolefinlerin ayıklanması olarak karşımıza çıkıyor. Küresel plastik üretiminde en büyük paya sahip PO’nun pazardaki mevcudiyeti çok fazla ve endüstri, yüksek kaliteli ürünlerin üretiminde daha fazla geri dönüştürülmüş PO kullanmaya çabalarken birçok potansiyel sunuyor. Bununla birlikte, poliolefinlerin kalitesinin yükseltilmesi birçok zorluğu da beraberinde getiriyor. Bir geri dönüşüm tesisinde işlenen PET balyaları, çoğunlukla tek bir hedef malzemeden (PET) oluşurken, PO balyaları ise iki değerli malzeme olarak polietilen (PE) ve polipropilen (PP) karışımı şeklinde görülüyor. Girdi malzeme PO olduğunda her malze-me türünün payını tahmin etmek zorken, her balyada değişkenlik de gösterebiliyor. Bir balya 50/50 PE vePP karışımı, sonraki balyaise 70/30 karışımı olabiliyor. Girdi bileşiminden bağımsız olarak hem PE hem de PP çapakların, geri dönüşüm için yüksek saflıkta fraksiyonlar oluşturmak üzere doğru bir şekilde tanımlanması ve ayrılması gerekiyor. Gelişmiş çapak ayıklamave saflaştırma yöntemleri sunulana kadar altyapı, PP’yi PE’den uygun maliyetli bir şekilde ayıracak teknolojiye sahip değildi. Daha az karmaşık çapak ayıklama makineleri, yalnızca bir malzeme türünü saflaştırabildikleri ve küçük miktarlardaki kirleticileri giderebildikleri için kullanımları, genellikle PET geri dönüşüm tesisleriyle sınırlı kalıyordu. Ayrıca, daha yüksek hacimlerin üretilmesi zor veya imkansızdı. Örneğin, bir geri dönüşüm tesisi yüzde 60 HDPE ve yüzde 40 PP’den oluşan bir PO balyasını işlemek için daha az gelişmiş çapak ayıklama makinesi kullanıyorsa (diğer kirletici maddeler dikkate alınmadan), boyutu PE ve PP’nin doğru bir şekilde ayrılmasını sağlayacak kadar büyükse malzemenin parçalamadan önce bant ayırıcılar tarafından ayıklanması gerekiyor. Sonuç olarak, parçalama, yıkamave çapak ayıklama iki farklı hatta paralel olarak yapılmak zorunda kalınıyor ve bu da maliyetleri önemli ölçüde artırıyor. Geri dönüşüm tesisleri, daha kârlı çalışabilmek için partiler halindeki malzemeyi tek bir hatta işlemeyi tercih ediyor. Bu yaklaşımın dezavantajı, toplam verimlilikte bir azalma olabiliyor. Ayrıca, yeniden balyalama, depolama ve iş gücü gibi kapsamlı malzeme taşıma işlemleri nedeniyle mali-yet artmaya devam ediyor. Bunlar, PO’nun daha yüksek kaliteli geri dönüştürülmüş ürünlere yükseltilmesini engelleyen ana zorluklardan bazıları oluyor.Modern sensör tabanlı çapak ayıklama makineleri ise bu senaryoda endüstri için oyunun kurallarını değiştiren bir teknoloji sunuyor. Poliolefinleri polimer tipine göre saptayıp doğru bir şekilde ayıklayabilmenin yanı sıra farklı renkleri ayırarak aynı anda birden çok fraksiyon üretebiliyorlar. En gelişmiş çapak ayıklama teknolojilerinin bir geri dönüşüm tesisine entegrasyonuyla malzemeler, çapak ayıklama işlemine girmeden önce tek bir hatta parçalanıp yıkanabiliyor.Bu da çoklu hat veya toplu işleme ihtiyacını ortadan kaldırıyor. Bu çözümleri benimsemek, geri dönüştürücülerin yüksek saflıkta rPE ve rPP fraksiyonları elde etmek için büyük miktarlarda tüketim sonrası malzemeye erişmelerini sağlıyor.

ÖNGÖRÜLEBİLİRDAHA YÜKSEK VERİMLİLİKİÇİN ESNEKLİK

Diğer yandan girdi malzemeler, daha karmaşık hale gelmeye devam ediyor. İlgili kontaminasyon düzeyine ve saflık gerekliliklerine bağlı olarak, hedef fraksiyonu saflaştırmak için genellikle ek ayıklama adımları gerekiyor. Çapak ayıklama kurulumuna sahip daha küçük operatörler, sistemin yeteneklerinden ve verimliliklerinden pek çok fayda sağlayabiliyor. Birincisi, çapak ayıklama makineleri diğer işleme makinelerine göre çok az yer kapladığından mevcut tesislere kolayca entegre edilebiliyorlar. Bu da onları, mevcut bir geri dönüşüm hattının ayıklama ve saflaştırma yeteneklerini yükseltmek için ideal bir çözüm haline getiriyor. İkincisi ise tek bir birim içinde birden çok ayıklama adımı gerçekleştirmek mümkün oluyor. Bu, operatörlerin gerektiğinde daha yüksek geri kazanım oranları ve saflık seviyeleri için çıktı malzemeyi dengelemeyi seçebilecekleri anlamına geliyor. Aynı zamanda, daha küçük geri dönüşüm şirketleri, tek bir ünite üzerinde partiler halinde çalışma imkânı sayesinde daha geniş bir malzeme yelpazesini işleme esnekliğinden faydalanabiliyor. Operatörlerin, işlem sürelerini artırmadan verimi ve kaliteyi en üst düzeye çıkarmak için birden fazla ayıklama makinesini paralel veya kademeli kurabildiği yüksek hacimli tesislerde ise senaryo farklılık gösteriyor. Kurulum ne olursa olsun çapak ayıklama makineleri, rakipsiz esneklik, performans sunuyor ve güvenilir çapak kaliteleri sağlıyor. Böylece, ayıklama sonuçları ve geri dönüşüm tesisinin verimliliği ön görülebiliyor.

PARLAK BİR GELECEK

Bugün hem var olan hem de gelecekteki talepleri karşılamak için geniş bir çapak ayıklama ürün portföyü mevcut. Daha fazla malzeme tedarik etme veya operasyonlarını büyütme arayışındaki plastik geri dönüşümcüleri, sınıfının en iyisi çapak ayıklama sistemlerine güveniyor. İster PET, PP veya PE, şeffaf, mavi, yeşil veya diğer opak renkli malzemeler olsun, günümüzün gelişmiş sistemleri yüksek saflıkta, tek malzemeli ve renk ayrımlı fraksiyonlar üretiyor. Ayrıca zorlu koşullara rağmen büyük hacimleri işleyebiliyor ve yüksek kaliteli ikincil ham madde üretiyorlar. Çapak ayıklama makineleri, yerden tasarruf sağlıyor ve güvenilir bir şekilde en yüksek verimliliği sağlayan öngörülebilir sonuçlar üretiyor. Sistemin esnekliği ile birleşen verimlilikleri, hızlı bir yatırım getirisi sunarken operatörler için kısa ve uzun vadede rekabet avantajı sağlıyor. Bu anlamda potansiyel çapak ayıklama, çok umut verici ve ileriye dönük bir adım olarak da görülebilir. Bu teknolojiler geniş ölçekte entegre edildiğinde, modern ekstrüzyon ve koku giderme süreçleriyle birleştirildiğinde, plastik geri dönüşümünün geleceğinde evrimsel bir değişiklik yaratabilirler. Plastics Europe’un hazırladığı Ekim 2022 tarihli “Plastikler ve Gerçekler” başlıklı çalışmanın orijinal dokümanına, burayı tıklayarak ulaşabilirsiniz.