Türkiye Elektromekanik Sanayi (Temsan); Ankara ve Diyarbakır’da kurulu iki fabrikası ile enerji tesislerinin imalatı, kurulması, işletilmesi ve bakım hizmetleri alanında faaliyet gösteren 32 yıllık bir geçmişe...
1977 yılında kurulan Türkiye Elektromekanik Sanayi (Temsan), Türkiye’de tesis edilen hidroelektrik santrallerde kullanılan tüm elektromekanik teçhizatı yerli olarak geliştirip imal etmeyi amaçlayan yüzde 100 yerli bir kamu şirketi olarak faaliyet gösteriyor. Temsan, özel sektör tarafından geliştirilen HES projelerine imalat, montaj ve devreye alma dahil anahtar teslim teklifi veriyor. Şirket, 500 watt’tan 100 megawatt’a kadar Francis, Pelton ve Kaplan türbinleri imal ediyor. Temsan yapımı türbinler ve jeneratörler uluslararası standartlara haiz bir şekilde yerli olarak tasarlanıp imal ediliyor. İmalatın her aşamasında kalite kontrolüne açık olan Temsan türbinleri, hidroloji ve proje verileri dikkate alınarak en yüksek verimde tasarlanıyor. Temsan; 4 fabrikası ve 380 teknik personeli ile servis ve yedek parça hizmeti de veriyor.
HES KURULUMUNDA UZMAN
Yüzde yüz yerli yazılım olan Heskon santral kumanda ve otomasyon sistemi, Temsan tarafından imal ve tesis ediliyor. Yazılımı Türkçe olan sistem, ileri düzey fonksiyonlara sahip olmasıyla da ilgi çekiyor. Temsan tarafından tesis edilen ve kurulu güçleri 6 megawatt ile 198 megawatt arasında olan 20 HES’in yıllara yayılan performansı imalat kalitesinin göstergesi olarak sayılıyor. Temsan imali türbinlerin toplam kurulu gücü 1.400 megawatt’a ulaşıyor. Ülkemizin 3. büyük hidroelektrik santrali olan Keban HES rehabilitasyonu Temsan tarafından yapılıyor. Temsan; Devlet Planlama Teşkilatı destekli küçük su türbinlerinin tasarımı ve geliştirilmesi konusunda Gebze İleri teknoloji Enstitüsü, Sabancı Üniversitesi ve Kırıkkale Üniversitesi ile birlikte çalışmalarını sürdürüyor.
FABRİKALAR DİYARBAKIR VE ANKARA’DA 
Temsan, profesyonel kadrosuyla, Diyarbakır Su Türbini ve Jeneratör Fabrikası’nda hidroelektrik santraller için 1-100 megawatt gücünde türbin, jeneratör ve aksesuar imalatı, montaj ve testler yapıyor. Şirket, Ankara’daki fabrikasında ise hidroelektrik santrallar ve trafo merkezleri için Y.G., O.G. kesicileri, ayırıcıları, kumanda ve röle panoları, metal clad hücrelerin imalatı
montajı, testi ve servis işlemleri konusunda hizmet vermeyi sürdürüyor.Temsan tarafından bugüne kadar devreye
alınan hidroelektrik santrallerin toplam kurulu gücü 702,605 megawatt olup; bu HES’ler; Kepez II, Manavgat, İvriz, Hoşap, Tercan, Koçköprü, Kralkızı, Dicle, Kuzgun, Çamlıgöze, Suatuğurlu, Beyköy, Batman, Mercan ve Kürtün olmak üzere 15 adettir. Ortalama yıllık elektrik enerjisi üretimi 1.846 Milyon kWh/yıl olan bu santrallerin milli ekonomiye katkısı ise yılda 92,3 milyon dolar civarında kayıtlara geçiyor. Bu santrallerin imalatı, mekanik, elektrik montajı, test ve işletmeye alma çalışmaları Temsan personeli tarafından gerçekleştirildi. Temsan’ın Diyarbakır fabrikasında verilen servis hizmetleri türbin ve jeneratör olmak üzere 2 grupta toplanıyor. Jeneratör holünde, her türlü jeneratör stator ve rotor sargıları imalatı ile hidroelektrik santral jeneratörlerine ait tüm ekipmanların yedek parçaları temin ediliyor ve servis hizmeti veriliyor. Fabrikada bunun yanı sıra uluslararası standartlara göre fabrika testleri de yapılıyor. Türbin Holünde; Francis, Kaplan ve Pelton tipi türbinlerin yanı sıra, hidroelektrik santrallerine ait tüm ekipman ve yedek parça imalatı ve servis hizmetleri uluslararası standartlara göre gerçekleştiriliyor. Ankara Fabrikası’nda verilen servis hizmetleri pano, kesici, ayırıcı olmak üzere 3 grupta toplanıyor. Pano Servis Hizmetleri; termik ve hidroelektrik santrallerde bulunan panoların arızalarının tespiti ve bakım onarım işlerini içeriyor. Özellikle santrallerin rehabilitasyonu çerçevesinde bakım ve onarım işlerinde röle, kumanda, saha dağıtım panoları gibi panoların tamir bakım ve onarımı gerçekleştiriliyor. Ankara Fabrikasında imalatı yapılan az yağlı kesiciler, SF6 kesiciler, vakumlu kesicilerin bakım ve onarım işleri yapılıyor. Fabrikada bu kesicilere ait her türlü yedek parça mevcut bulunuyor. Ayırıcı bölümünde her çeşit ayırıcının bakım ve onarım işleri gerçekleştiriliyor. Servis hizmetleri bölümünde bakım ve onarım işleri çoğu zaman yerinde müdahale edilerek yapılıyor. Yerinde yapılamayan bakım ve onarım işleri ise fabrikaya getirilerek hallediliyor.
ÜNİVERSİTELE RLE ORTAK ÇALIŞIYOR
100 megawatta kadar hidroelektrik santrallerin otomatik kontrol kumanda sistemi tip projelerinin yapılması konusunda Temsan-Tübitak Bilten ve ODTÜ 2006 yılından itibaren çalışmalarını birlikte yürütüyorlar. Temsan, aynı zamanda, Devlet Planlama Teşkilatı desteğinde su pompalarının ve küçük su türbinlerinin hidrolik testlerinin yapılacağı hidrolik test laboratuvarının kurulması çalışmalarına İTÜ ile birlikte başladı. Temsan; mikro ve mini türbinlerin tasarım çalışmalarını 2003 yılından bu yana tamamen kendi personeliyle gerçekleştirirken, bu kapsamda en son 500 kilowatt gücünde bir Pelton türbininin tasarımına devam ediyor.
200 kilowatt’ a kadar yapılan türbinlere mikro türbin adı veriliyor. Ülkemizdeki akarsuların sadece yüzde 33’ü enerji üretimi için kullanılıyor. Üstelik hidroelektrik santrallerin işletme ve bakım maliyetleri diğer termik, doğalgaz ve nükleer santrallere göre çok düşüktür. Dünya genelinde küçük HES potansiyeli toplam potansiyel içinde yüzde 5 ila yüzde 10 arasında değişiyor. Ülkemizde ise, hesaplanmış toplam ekonomik güç içerisinde küçük HES’lerin oranı bugüne kadar tamamlanabilmiş etütlere göre yüzde 2 civarındadır. Ülkemizin topografik ve hidrolojik şartları itibariyle bu oranın dünya genelinde olduğu gibi yüzde 10’lara ulaşacağı
düşünülüyor. Küçük HES ve mini HES projelerinin önemli bir avantajı da, mahalli enerji talebi için enerji nakil hattına (ENH) gerek olmaması ve yatırım maliyetinin düşük olmasıdır. Kısaca “kendi elektriğini kendin üret” prensibine kendi suyunu kullanarak
uyulmasıdır. Pek çok yüksek maliyetli enerji altyapı tesislerine gerek duyulmadan realize edileceği için; Temsan tarafından Mikro
ve Mini HES üretimine başlanıldı. Temsan’ın bu çalışmaları sonucunda yerli kaynaklara bağlı enerji üretimi arttırılarak, dış enerji girdilerinin payının azaltılması planlanıyor.
“SU GÜCÜ POTANSİYEL İ KULLANILMALI ”
Temsan, elektrik enerjisi üretim ve dağıtımında kullanılan su türbinleri, turbo ve hidro-jeneratörler, güç transformatörleri, şalt teçhizatları (Y.G kesici, ayırıcı, pano, metal clad hücreler, kumanda ve röle panoları) ile ilgili yatırımlar, imalat, montaj işleri yapıyor.
Bunun yanı sıra hidroelektrik santraller kurmak, işletmek ve rehabilitasyonunu yapmak da kuruluşun faaliyetleri arasında yer alıyor. Temsan; misyonunu, “uygarlık ve refahın göstergesi olan elektrik enerjisi üretimini arttırmak ve bu üretimle katma değer elde etmek, bilgi, beceri ve teknolojik gücün göstergesi olan elektromekanik ekipman üretimini arttırmak” olarak açıklıyor. Ülkemizdeki mevcut su gücü potansiyelinin en yüksek oranda milli ekonomiye kazandırılması ise kuruluşun vizyonunu ifade ediyor. Temsan, Ankara Orta ve Yüksek Gerilim Kesici Ayırıcı Fabrikası ile Diyarbakır ‘da bulunan Su Türbini ve Jeneratör Fabrikası’nda TS EN ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi dahilinde üretimini sürdürüyor. Şirket 100 kilowatt ila 150 megawatt gücündeki hidroelektrik santrallerin türbin, jeneratör ve elektrik teçhizatlarının rehabilite işlerini kendi uzman personeli ile gerçekleştiriyor. Ülkemizde HES yapımı 1954 yılında D.S.İ.’nin kurulması ile artış gösterdi. Daha sonraki yıllarda da HES projelerinde elektromekanik teçhizatın yurt içi piyasadan temini desteklendi. Bu amaçla 13.11.1975 tarih ve 7/10907 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1977 yılında Temsan’ın kurulması ile su türbinleri ve jeneratörlerin yurt içinde imal edilebilmesi konusunda önemli bir gelişme kaydedildi. Bu bakış açısıyla Temsan yerli elektromekanik teçhizat imalatında tecrübe ve bilgi birikimiyle Türkiye’de öncü ve önemli bir kuruluş haline geldi.
HES ’LERİN ÇOĞUNDA TEMSAN MARKASI VAR
Temsan’ın faaliyetlerinin başında elektrik santrallerinin imali, temini, tesisedilmesi ve projelendirilmesi işlerini yapmak ve işletmek geliyor. Bunun yanı sıra her çeşit türbin, jeneratör ve transformatörleri yapmak, her çeşit basınçlı kazan ve tanklar ile buhar kazanları yapmak, inşaat işlerine ait projeleri hayata geçirmek, elektrik nakil hattı ve emsali teçhizatları yapmak da şirketin
yürüttüğü işler arasında yer alıyor. Temsan, Türkiye’nin birçok hidroelektrik santralinde faaliyetlerini sürdürüyor. Şirket, Gökçekaya Hidroelektrik Santrali’nde rrotor kutuplarının yenilenerek, montajı ve montaj sonrası balans vibrasyon ayarları ile 3 ünitelik mevcut stator sargılarının yenilenmesi, montajı ve testleri işlemlerini gerçekleştirdi. Ayrıca aynı santrale ait jeneratör fren ringi ile su alma ağzı kapaklarının imalatı ve montajı da Temsan personeli tarafından yapıldı. Demirköprü Hidroelektrik Santrali’nde ise üç ünitelik mevcut stator sargıları yenilendi, montajı ve testleri yapılarak çalışır durumda teslim edildi. Temsan, İkizdere Hidroelektrik Santrali’ne yönelik yaptığı çalışmalar sonucunda, türbin kapak labirenti, çark üst labirenti, çark etek labirenti, emme borusu labirenti ile ayar kanatlarının imalatlarını tamamlayarak teslim etti. Beyköy HES’de de aynı şekilde, su alma ağzı ızgara temizleme sisteminin imalatı tamamlanarak çalışır vaziyette teslim edildi. Temsan’ın faaliyetlerinin yer aldığı diğer hidroelektrik santralleri arasında, Manavgat HES, Kesikköprü HES, Kovada HES, Doğankent B HES, Sarıyar HES ve Gezende HES yer alıyor.
