İhracat şekilleri, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca yayınlanmış olan İhracat Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Yönetmelik, 22.12.1995 tarih ve 95/7623 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan İhracat Rejimi Kararı’na dayanılarak hazırlanmaktadır. Yapılacak ihracat işlemleri, bu yönetmelik ile Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlık tarafından yayımlanacak tebliğler ve ilgililere verilecek talimatlar ...

İhracat şekilleri, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca yayınlanmış olan İhracat Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Yönetmelik, 22.12.1995 tarih ve 95/7623 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan İhracat Rejimi Kararı’na dayanılarak hazırlanmaktadır. Yapılacak ihracat işlemleri, bu yönetmelik ile Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlık tarafından yayımlanacak tebliğler ve ilgililere verilecek talimatlar çerçevesinde yürütülür. 06.06.2006 tarih ve 26190 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan İhracat Yönetmeliği’nde, 12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanan İhracat Yönetmeliği ile değişiklikler yapılmıştır. Aşağıda, bu son düzenlemeler doğrultusunda ihracat şekillerinin her birinin KDV mevzuatı karşısındaki durumu ele alınmaktadır. KDV Kanunu ile ilgili mevzuatta, mal teslimi ve hizmetin ifasının verginin konusuna girdiği ancak 11 ve 12’nci maddelerde ihracata konu mal teslimi ile hizmet ifasının vergiden istisna olduğu belirtilmiştir. KDV Kanunu’nda hizmet ihracına yönelik bu düzenlemeler mevcutken İhracat Yönetmeliği’nde ayrıca bir hizmet ihracı olarak ihracat şekli belirtilmemiştir. Diğer bir deyişle KDV mevzuatında ihracat, mal ve hizmet ihracatı olarak ayrıma tabi tutulmuş, İhracat Yönetmeliği’ndeki ihracat şekilleri olarak ayrıca konu edilmemiştir.

Ön izne bağlı ihracat: İhracı uluslararası anlaşma, kanun, kararname ve ilgili sair mevzuat uyarınca belli bir merciin ön iznine bağlı malların ihracatında, ilgili mercilerden ön izin alındıktan sonra ihracat mevzuatı hükümleri uygulanır.
KDV Kanunu’nun 32’nci maddesinde, yüklenilen vergilerin indirilebileceği, indirilemeyen kısmın iade edileceği hüküm altına alınmıştır. Tam istisna kapsamında kanununun 11’inci ve 12’inci maddeleri ile mal ihracı mahiyetinde olup KDV istisnasına tabidir.

Kayda bağlı ihracat: İhracı kayda bağlı mallar, Müsteşarlıkça (Dış Ticaret Müsteşarlığı) yayımlanacak tebliğ ile belirlenir. İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ kapsamındaki malların ihracından önce gümrük beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınması gerekir. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınmış gümrük beyannamesinin gümrük idarelerine sunulma süresi, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nin onay tarihinden itibaren uzatılmamak üzere otuz gündür. Ancak ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan, kısıtlama kapsamındaki malın ihracına ait kayıt meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannamelerinin gümrük idarelerine sunulma süresi, otuz günden daha kısa veya daha uzun olarak Müsteşarlıkça belirlenebilir.

Tam istisna kapsamında KDV Kanunu’nun 11’inci ve 12’inci maddeleri ile mal ihracı mahiyetinde olup KDV istisnasına tabidir.
Konsinye ihracat: Konsinye ihracat başvuruları ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne yapılır. Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlıkça getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili konsinye ihraç talepleri Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince konsinye ihracat olarak onaylanmış gümrük beyannamelerinin otuz gün içinde gümrük idarelerine sunulması gerekir. İhracatçılar, konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının yapılmasından sonraki otuz gün içinde durumu, kendileri tarafından düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ve gerekli diğer belgeler ile birlikte izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne bildirir. Konsinye olarak gönderilen malın ihraç tarihinden itibaren bir yıl içinde kesin satışının yapılması gerekir. Bu süre, haklı ve zorunlu nedenlere istinaden müracaat edilmesi halinde, izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince iki yıl daha uzatılabilir. KDV açısından henüz bir satış kesinleşmemiş olup, konsinye olarak teslimde mal ihracı olmadığından KDV ye tabi olmayacaktır. Kesin satışının gerçekleştiği tarihte tam istisna kapsamında KDV Kanununun 11’inci ve 12’inci maddeleri gereği mal ihracından KDV istisnasına tabi olacaktır.

Yurt dışı fuar ve sergilere katılım ve ihracat: Ülkemizi temsilen katılanacak uluslararası yurt dışı fuar ve sergiler Müsteşarlık tarafından belirlenir. Uluslararası ticari fuarlara ve sergilere gerek ülkemizi temsilen ulusal düzeyde, gerekse bireysel olarak katılacak firma ve kuruluşlarca yurt dışına gönderilecek bedelli veya bedelsiz mallar ile yurt dışında düzenlenecek bilim, sanat, kültür veya tanıtım amaçlı fuar/sergi, konferans, seminer gibi etkinliklere kişi veya kuruluşlarca gönderilecek bedelli veya bedelsiz malların yurt dışına çıkışıyla ilgili başvurular doğrudan ilgili gümrük idarelerine yapılır. Gümrük idareleri söz konusu malların yurt dışına çıkışı için yapılan talepleri ilgili mevzuat çerçevesinde inceleyip sonuçlandırır. Gümrük idareleri, yukarıda belirtilen amaçlarla yurt dışına çıkışına izin verdikleri bedelli ve/veya bedelsiz mallar (bilim, sanat, kültür, tanıtım amaçlı fuar/sergi hariç) ile ilgili gümrük beyannamelerinin onaylı bir örneğini, beyannamenin kapanış tarihinden itibaren, en geç on beş gün içinde firmanın beyan ettiği İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’ne gönderir. Uluslararası ticari fuar ve sergilerde sergilenmek üzere yurt dışına çıkarılan malların kesin satışına ilişkin talepler, geçici çıkışa esas gümrük beyannamesinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylanmasını müteakip gümrük idarelerince sonuçlandırılır. Gümrük idareleri, özel organizatör kuruluşların ülkemizi temsilen ulusal düzeyde katılacağı ticari nitelikli fuarlarda ve sergilerde, yürürlükteki Yurt Dışında Fuar Düzenlenmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Tebliğ hükümleri gereğince, organizatör kuruluşa Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) verilmiş olan “Yeterlilik Belgesi” veya “Geçici Yeterlilik Belgesi” (kamu ve meslek kuruluşları ile vakıflarca düzenlenen fuarlarda bahse konu belgeler aranmaz) ile birlikte ilgili fuarın ulusal katılım organizasyonunun söz konusu kuruluşça yapılmasının onaylandığını gösterir uygunluk yazısını ararlar. Yukarıda belirtilen hususlar dışında kalan talepler Müsteşarlıkça incelenip sonuçlandırılır. KDV açısından henüz bir satış kesinleşmemiş olup, malların geçici ihracı söz konusu olduğundan kesin satışının gerçekleştiği tarihte tam istisna kapsamında KDV Kanunu’nun 11’inci ve 12’inci maddeleri gereği KDV istisnasına tabidir.

İthal edilmiş malın ihracı: Gümrük mevzuatı çerçevesinde serbest dolaşıma girmiş yeni veya kullanılmış malın ihracı genel esaslar çerçevesinde yapılır. Ancak, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat, yatırım mevzuatı ile gümrük mevzuatının mahrecine iade hükümleri saklıdır. Malın teslimi söz konusu olup ancak KDV Kanunu’nun 11’inci ve 12’inci maddeleri gereği tam istisna kapsamında KDV’den istisna olacaktır.

Serbest bölgelere yapılan ihracat: Serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir. Ancak dahilde işleme rejimi, KDV uygulamaları ve Türkiye İhracat Kredi Bankası uygulamalarına dair mevzuat hükümleri saklıdır. Serbest Bölgelere gönderilen malların gümrük beyannamesi veya serbest bölge işlem formu ile teslimi halinde KDV Kanunu’nun 11 ve 12’nci maddelerine göre tam istisna kapsamında KDV’den istisna olacaktır. İlgili mevzuat gereği hizmet ihracına ilişkin Türkiye’den Serbest Bölgelere verilen (Fason hariç) hizmetlerde istisna söz konusu değildir.

Diğer ihracat şekilleri ve transit ticaret: Kayda bağlı ihracat, bedelsiz ihracat, savunma sanayii dışındaki alanlarda offset kapsamında yapılacak ihracat ile yurt dışı müteahhitlik ve teknik müşavirlik kapsamında yapılacak ihracata ilişkin usul ve esaslar Müsteşarlığın bağlı olduğu Bakanlıkça belirlenir.

Bedelsiz ihracat: Karşılığında yurt dışından bir ödeme yapılmaksızın, yurt dışına mal çıkarılmasıdır. Bedelsiz ihracatta, gümrük mevzuatı uyarınca gümrük beyannamesi düzenlenmesi gereken hâllerde gümrük beyannamesinin tescil edilmiş olması gerekir. Dış Ticaret Müsteşarlığınca Bedelsiz İhracata İlişkin Tebliğ (İhracat 2008/12) 12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

İhracatın gümrük beyannamesi ile gerçekleşmesi durumunda malın teslimi KDVK 11 ve 12’nci maddelerine göre tam istisna olup KDV’den istisnadır. KDVK 50 no’lu Genel Tebliği çerçevesinde bir teslim olması halinde (Eşantiyon, numune ve promosyon) GVK 40/1 e göre bedellerinin gider yazılması mümkün olacaktır. Bu mallara ilişkin yüklenilen KDV’de, KDVK 11 ve 12’nci maddeleri kapsamında istisna hükümleri doğrultusunda iadeye tabi olacaktır. Ancak Yabancı Yardım Kuruluşları’na yapılan bedelsiz teslimler, KDVK 17’nci madde hükümlerine göre kısmi istisna kapsamında değerlendirilecek olup, bu mallar için yüklenilen KDV’nin KDVK 30/a maddesi gereği indirim yapılmayıp gider yazılması gerekecektir. Her hangi bir iade söz konusu olmayacaktır.

Yurt dışı müteahhitlik ve teknik müşavirlik kapsamında yapılacak ihracat: Türkiye’den yurt dışına yapılan işte kullanılmak üzere kesin olarak götürülen madde, malzeme, makine ve ekipmanlar ile personele ilişkin götürülen yeme içme ve giyim malzemeleri tam istisna kapsamında ve KDV Kanunu’nun 11’inci ve 12’nci maddeleri ile mal ihracı mahiyetindedir. KDV istisnasına tabidir. Geçici olarak yurt dışına götürülen makine ve ekipmanlar istisna kapsamında değildir. Götürülen makine ve ekipmanlar yurt dışında sonradan satışı gibi durumlarda yurda getirilmemesi halinde veya süre bitiminde kanunun 11’inci ve 12’nci maddeleri gereği tam istisna kapsamında olacaktır. Yurt dışına yapılan Teknik Müşavirlik Hizmetleri, hizmetten yurt dışında faydalanıldığından KDVK 11/1-a maddesi gereği hizmet ihracı olup tam istisna kapsamında KDV’den istisna olacaktır.

Ticari kiralama kapsamında geçici ihracat: Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat talepleri, kiracı firma veya kuruluşla yapılan sözleşmenin aslı veya noter tasdikli örneği ile sözleşmenin yeminli tercümanca yapılmış olan Türkçe tercümesi; kiraya verilen eşyanın motorlu kara nakil vasıtası olması durumunda ise ayrıca bahse konu aracın motorlu araç tescil belgesinin bir örneği ile birlikte, çıkış işlemlerinin yapılacağı Gümrük Müdürlüğü’ne yapılır. Gümrük Müdürlüğü tarafından onaylanan beyanname izin hükmündedir. Ticari kiralama konusu eşyanın mülkiyetinin kiraya verene ait olmaması durumunda, eşyanın mülkiyetinin başkasına ait olduğuna ilişkin noterde tanzim ettirilmiş muvafakatname ibraz edilir. Ticari kiralama konusu eşyanın, finansal kiralama yoluyla elde edilmiş olması durumunda, söz konusu eşyanın finansal kiralama yoluyla elde edildiğine ilişkin kiralayan ile kiraya veren arasında yapılan sözleşme ve kiralayan kişi tarafından noterden tanzim ettirilmiş muvafakatname ibraz edilir. Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat gümrük mevzuatı hükümlerine tabidir. Malın teslimi kapsamında olmayıp, kiralanması söz konusu olduğundan hizmet ihracı olarak değerlendirilmelidir. Hizmetten yurt dışında faydalanıldığından KDVK 11/1-a maddesi gereği tam istisna kapsamında KDV’den istisnadır.

Transit Ticaret: Transit Ticaret, yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmadan ya da antrepodan satın alınan malın, ülkemiz üzerinden transit olarak veya doğrudan doğruya yurt dışında veya serbest bölgede yerleşik bir firmaya ya da antrepoya satılmasıdır. Uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanmış mallar ile Müsteşarlığın madde politikası itibariyle transit ticaretinin yapılmasını uygun görmediği mallar transit ticarete konu olamaz. İthalat ve ihracat yapılması yasaklanmış ülkelerle transit ticaret yapılamaz. Transit Ticarete ilişkin söz konusu malın serbest dolaşıma girmemesi koşulu ile yurt dışına satışı durumunda KDVK 6/a hükmü gereği verginin konusuna girmeyecektir. İstisna söz konusu değildir. Bu işleme ilişkin, varsa ödenen KDV, kanunun 30/a maddesi gereği indirim konusu yapılamayacaktır.

Takas ve bağlı muamele: Takas, ihraç veya ithal edilen mal veya hizmet bedelinin, kısmen veya tamamen mal, hizmet veya döviz ile karşılanması, bağlı muamele, ikiden fazla taraf arasında yapılan takas işlemidir. Takas ve bağlı muamele işlemleri yürürlükteki ihracat ve ithalat rejimleri çerçevesinde yürütülür. Malın teslimi söz konusu olduğundan KDVK 11’inci ve 12’inci madde hükümlerine göre tam istisna kapsamında KDV’den istisna olacaktır.

Yurt dışına e-ticaret: Yurt dışına e-ticaret kapsamındaki mal ihracıyla ilgili işlemler, dış ticaret ve gümrük mevzuatı hükümlerine tabidir. Malın teslimine ilişkin Gümrük Mevzuatı çerçevesinde gümrük beyannamesi düzenlenmesi koşulu ile KDVK 11’inci ve 12’nci madde hükümlerine göre tam istisna kapsamında KDV’den istisna olacaktır.

Türkiye’de ikamet etmeyen yolcuların yurt dışına götürdükleri mallar: KDVK’nun 11/2 maddesinin verdiği yetki ile Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan tebliğlerle iki şekilde düzenlenmiştir. Yolcu beraberi eşya ihracı ve bavul ticaretidir. KDVK Genel Tebliğleri 43, 61 ve 11.07.2008 tarih ve 26933 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 110 seri no’lu KDV Genel Tebliği ile gerekli açıklamalar doğrultusunda tam istisna kapsamında KDV’den istisna edilmiştir ve KDV iadesine tabidir.
Gümrük antreposuna mal konulması: KDVK 12’nci maddesinde gümrük antreposuna malın teslimi tam istisna kapsamında KDV’den istisna edilmiştir.

Sınır ve kıyı ticareti: Malların tesliminde gümrük beyannamesi veya tahakkuk varakası ile ihracat teslimi kabul edilmektedir. Ayrıca bu işlemler için yetki belgeleri aranılmaktadır. KDVK 11 ve 12’nci maddeleri gereği tam istisna kapsamında KDV’den istisna olacaktır.

Gümrük hattı dışı satış mağazalarına teslimler: Bu tür teslimler ihracat istisnası kapsamında olmayıp kanunun 16/1-c maddesi hükümlerine tabidir. Bu mallara ilişkin yüklenilen KDV’nin KDVK 30/a maddesi gereği indirim konusu yapılmayıp çıkarılarak giderleştirilmesi gerekecektir.

Gemilere mal teslimi: Uluslararası sularda sefer yapan gemilere yapılan ihtiyaçlarına ilişkin mal teslimleri gümrük beyannamesi düzenlenmesi koşuluyla KDVK 11’inci ve 12’nci maddeleri gereği tam istisna kapsamında KDV’den istisna olacaktır.
Sonuç olarak; İhracat Yönetmeliği ile ihracat şekilleri yayınlanmış ve yönetmelikle birlikte yayınlanan tebliğler ile ihracatın şekline göre hangi makamdan ve hangi esaslara göre izne tabi olacağı ve nasıl gerçekleştirileceği hüküm altına alınmıştır. KDV Kanunu’nda ise 11’inci ve 12’nci maddelerinde gerekli düzenlemeler yapılarak yayınlanan tebliğlerle KDV’nin istisna ve iadesine ilişkin hükümler belirlenmiştir. Yapılan düzenlemelerde, ihracat şekilleri esas alınmak yerine mal ve hizmet ihracı olmak üzere ele alınmıştır. İstisnanın uygulanacağı başlıklar şöyle sıralanabilir.

A – Mal ihracı
B – İhraç kaydıyla teslimler (tecil-terkin)
C – Dahilde işleme rejimi kapsamında tecil terkin
D – Bavul ticareti
E – Yolcu beraberinde eşya ihracatı
F – Hizmet ihracı

İhracat Yönetmeliği’nde geçen ticari kiralama, yurt dışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında ihracat, konsinye ihracat ve yurt dışı fuar ve sergi alanlarına ihracat gibi ihracat şekilleri KDV açısından geçici ihracat kapsamında değerlendirilmiş ve kesin satışı yapıldığında ihracat istisnası kapsamında kabul edilmiştir. Malın tesliminde gümrük beyannamesi (vb. belgeler) esas alınarak KDVK 11 ve 12’nci maddelerine göre KDV’den istisna edilmiştir. İhracat Yönetmeliği’nde geçen ticari kiralama ve yurt dışı teknik müşavirlik gibi ihracat şekilleri hizmet ihracatı kapsamında değerlendirilmektedir.

İhracat Yönetmeliği’nde geçen transit ticaret yoluyla ihracat ise serbest dolaşıma girmemesi koşulu ile yurt dışına satışı durumunda KDVK 6/a maddesine göre verginin konusu dışında bırakılmıştır. Bu işleme ilişkin varsa ödenen KDV, KDVK 30/a maddesi gereği indirim konusu yapılamamaktadır.

Konuyla ilgili detaylı bilgi için, Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Genel Mevzuat ve Bilgi Danışma Servisi ile irtibata geçebilirsiniz.

(www.oaib.gov.tr)
Kaynaklar:
3065 sayılı KDV Kanunu ve ilgili genel tebliğler
06.06.2006 tarih ve 26190 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan İhracat Yönetmeliği ve İlgili ihracat tebliğleri
12.07.2008 tarih ve 26934 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanan, İhracat Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik