COVID-19 SALGINI DÜNYA EKONOMİSİ VE TİCARETİNİ OLUMSUZ ETKİLEMEYE DEVAM EDİYOR. ULUSLARARASI KURUMLARIN ÇALIŞMALARI 2020’DE DÜNYA EKONOMİSİ VE TİCARETİNİN İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDAN SONRAKİ DÖNEMDE YAŞANAN EN SERT DARALMAYLA KARŞILAŞACAĞINI ÖNGÖRÜYOR. SALGININ TEK DALGADA KALMASI HALİNDE BİLE DÜNYA EKONOMİSİNDE YÜZDE 5’İN ÜZERİNDE DARALMA BEKLENİRKEN, TÜM GELİŞMİŞ VE GELİŞEN ÜLKELERDE KÜÇÜLME YAŞANACAĞI TAHMİN EDİLİYOR.

Covid-19 salgını dünya ekonomisi ve ticaretinde 2020’de önemli bir daralmaya neden olacak ancak bu daralma daha çok yılın ikinci çeyreğinde gerçekleşecek. Yılın üçüncü çeyreğinden itibaren ise ekonomilerde ve ticarette toparlanma başlayacaktır. Ancak bu toparlanma “Yeni normal” adı verilen koşullar içinde yavaş, kademeli ve dalgalı olacaktır. Dünya Ticaret Örgütü salgının tek dalgada kalması  halinde dünya mal ticaretinin bu yıl miktar olarak yüzde 13 daralacağını öngörürken, değer olarak da yaklaşık yüzde 20 daralma yaşanması bekleniyor.

MAKİNE VE TEÇHİZAT İHRACATINI KÜRESEL BÜYÜME VE YATIRIMLAR BELİRLİYOR

Bu yıl hemen hemen tüm sektörlerde küçülme bekleniyor. Bu, makine ve teçhizat sanayisi için de geçerli. Makine ve teçhizat sanayindeki gelişmelerin ana belirleyicisi ise dünyadaki makine ve teçhizat yatırımlarıdır. Diğer sektörlerin yatırım ihtiyacı ve iştahını da makine ve teçhizat talebini belirler. Makine ihracatı dünyadaki makine ve teçhizat yatırımlarıyla şekilleniyor. Makine ve teçhizat yatırımlarındaki artışlar dünya makine ihracatını da olumlu etkilerken, dünya makine ve teçhizat yatırımları ile ihracat büyüklükleri arasında yakın bir ilişki vardır. Tablo 1’de 2008  yılından sonraki her iki büyüklükte yaşanan gelişmeleri izleyebiliyoruz.
Dünya makine ve teçhizat yatırımları ile ihracatı birbirilerine paralel hareket eder ancak bu ilişkide ilk belirleyici dünya ekonomisindeki büyümedir. Dünya ekonomisi büyürken mevcut sektör kapasiteleri dolar ve ek kapasitelere ihtiyaç duyulur. Buna bağlı olarak da makine ve teçhizat yatırımları tetiklenir. Ancak her iki büyüklük arasında altı ila 12 aylık bir dönem yaşanır. Makine ihracatı da makine ve teçhizat yatırımlarındaki artıştan üç ila altı ay sonra büyümeye geçer. Grafik 1’de 2008 yılından sonra makine ve teçhizat yatırımları ile ihracatındaki yıllık büyümeleri görebiliyoruz. Küresel ekonomideki daralmalarda makine yatırımları ve ihracatı birlikte daralırken, büyümeler de birlikte gerçekleşiyor.

2017 ve 2018 yıllarında dünya ekonomisindeki yüzde 3,1 ve yüzde 3’lük büyümeler, makine ve teçhizat yatırımları ile ihracatını olumlu etkilemişti. 2019 yılında ise dünya ekonomisinde büyüme yavaşlayarak yüzde 2,4 oldu. Buna bağlı olarak makine ve teçhizat yatırımlarında büyüme 2019 yılında yüzde 1,4 olurken, küresel ticaretteki korumacılığın ek etkisiyle dünya makine ihracatı yüzde 2,3 daraldı. Covid-19 salgını, dünya ekonomisi ve ticaretinde sert bir daralmaya yol açtı. Hemen tüm sektörler de bu daralmadan olumsuz etkileniyor. Ancak makine ve teçhizat sanayisi muhtemelen daha uzun süreye yayılan bir etkiyle karşılaşabilir. Bunun nedeni, az önce açıklamaya çalıştığım gibi dünya ekonomisindeki büyüme ile dünya makine ve teçhizat yatırımları arasındaki zaman ilişkisidir. Dünya ekonomisindeki daralma bu yılın tüm çeyreklerinde azalarak sürecek. İlk çeyrek büyüme ise muhtemelen 2021 yılının ilk çeyreğinde gelecektir. Bu varsayım çerçevesinde dünya makine ve teçhizat yatırımlarının yıl genelinde daralacağını ve ilk büyümesini de yine tahminen 2021 yılının ikinci çeyreğinde gösterebileceğini düşünebiliriz. Ancak 2021 yılının genelinde makine ve teçhizat yatırımlarında büyüme dünya genelinde pozitif olacaktır. Tablo 2’de, seçilmiş ülkelerde sabit sermaye yatırımlarında büyüme beklentilerini görebiliyoruz. Bu beklentiler dünya ekonomisinin yüzde 4,6 daralacağı varsayımıyla Fitch Solution tarafından hazırlandı. Ülkelerin verileri birlikte değerlendirildiğinde, dünya sabit sermaye yatırımlarında 2020’de yüzde 7,5 daralma ve 2021’de yüzde 3 büyüme bekleniyor. Ülkeler bazında tabloyu incelediğimizde de dikkat çekici sonuçlarla karşılaşıyoruz: ABD’de 2020’de yüzde 10,6 küçülme sonrası 2021’de sadece yüzde 0,3 büyüme bekleniyor; Euro Bölgesi’nde ise beklenti 2020 yılı için yüzde 5,7 küçülme, 2021 yılında ise yüzde 3,6 büyüme olarak karşımıza çıkıyor. Çin’de de bu yıl yüzde 0,4 küçülme beklenirken, 2021’de yüzde 9,4 ile hızlı bir büyüme öngörülüyor.

Bu beklentiler, Covid-19 salgınının seyri ve buna bağlı olarak dünya ekonomisindeki varsayım ve öngörülerin farklılaşmasına bağlı olarak değişebilir. Ancak yüzde 4 ila yüzde 5 arasındaki bir ekonomik küçülmeyle karşılaşılacak makine ve teçhizat yatırımlarındaki daralma yüzde 7,5 olarak gerçekleşebilir.

DÜNYA MAKİNE İHRACATI ÖNGÖRÜLERİ

Dünya makine ihracatına ilişkin olarak 2020 ve 2021 yıllarına ilişkin öngörüler de yapılmaya başlandı. Bu öngörülerde kullanılan temel varsayım, dünya makine teçhizat yatırımlarının 2020’de yüzde 7,5 daralacağı ve 2021’de ise yüzde 3 büyümesi beklentisine dayanıyor. Dünya makine ihracatı aslen geçtiğimiz yıl daralmaya başlamıştı. Dünya ticaretindeki korumacılık eğilimi dünya mal ticaretinin genelinde olduğu gibi makine sanayi- sinin ihracatında da düşüşe neden oldu ve dünya makine sanayisi ihracatı Covid-19 salgınına zaten daralma eğilimi içindeyken yakalandı. Bu etki, muhtemelen bu yıl çok daha güçlü hissedilecektir.

Tüm bu değerlendirmeler çerçevesinde, dünya makine ihracatının bu yıl değer olarak yüzde 16 ila yüzde 18 arasında bir daralma yaşayabileceği beklenebilir. Covid-19 salgınıyla ortaya çıkan kendine yeterlilik ihtiyacı ve yurt içinden artan tedarik eğilimi de ayrıca etkili olacaktır. Dünya makine ihracatı için yapılan bu öngörü, tüm ülkeler için aynı olmayacaktır. Nitekim Covid-19 sonrası “Yeni normal” içinde bölgesel tedarik, tedarik zincirlerinin yeniden yapılanması, iş birlikleri gibi birçok yeni eğilim de güçleniyor. Bu eğilimleri olumlu değerlendiren ülkelerin makine ihracatları da dünya ortalamasından farklı hareket edebilir.