İSTANBUL SANAYİ ODASI’NIN (İSO) 1968’DEN BERİ HER YIL YAYIMLADIĞI, YARIM ASRI DEVİREN VE SANAYİ SEKTÖRÜNÜN EN DEĞERLİ VERİLERİNİ OLUŞTURAN “TÜRKİYE’NİN 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU” ARAŞTIRMASINDA BU YIL 77 MAİB ÜYESİ YER ALDI.

İstanbul Sanayi Odası tarafından bu yıl 55’inci kez açıklanan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının kökleri, 1960’lı yıllara kadar uzanıyor. İlk kez 1968 yılında “100 Büyük Firma” olarak kamuoyuna açıklanan çalışma, 1978 yılında 300 kuruluşa, 1981 yılında ise 500 kuruluşa çıkarıldı. 1991 yılında “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasına ek olarak “İlk 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nu izleyen 325 Sanayi Kuruluşu” çalışması da hazırlanıp kamuoyunun bilgisine sunulurken, 1992-1997 yılları arasında “İlk 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nu izleyen 250 Sanayi Kuruluşu” olarak sürdürülen bu ek çalışmanın kapsamı 1998 yılında genişletildi ve 500’e çıkarıldı. Böylece 1998 yılından bu yana Türkiye’nin 1000 Büyük Sanayi Kuruluşu’na ait veriler her yıl kamuoyuna açıklanmaya devam ediliyor ve araştırma, Türkiye ekonomisine tutulan güçlü bir ayna niteliğiyle akademik düzeyde de önemli bir kaynak olmayı sürdürüyor. İSO 500 olarak da adlandırılan çalışmaya Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) üyelerinin katılımları da her yıl yüksek oranlarda gerçekleşiyor. Buna göre araştırmanın 2022 yılı sonuçlarını içeren verilere göre İSO 500 listesinde 77 MAİB üyesi yer alıyor. Diğer yandan, İSO 500’ün bu döneminde şampiyonluk ipini bir kez daha Tüpraş’ın göğüslediğini görüyoruz. 2022 yılında üretimden satışlara göre en büyük kuruluş 418,4 milyar TL’lik satışlarıyla Tüpraş olurken, üretimden satışlara göre ikinci büyük kuruluş 189,2 milyar TL ile Star Rafineri oldu, üçüncü sırada da 140,1 milyar TL’lik üretimden satışlarıyla Ford Otomotiv yer alıyor. 

ÜRETİMDEN SATIŞTA GÜÇLÜ ARTIŞ VAR

 Geçtiğimiz yıllarda geleneksel olarak mayıs ayında açıklanan İSO 500 verileri, yılın başında yaşadığımız Kahramanmaraş depremleri nedeniyle bu yıl eylül ayına sarkıtıldı. Bu çerçevede 26 Eylül’de İstanbul Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan tarafından kamuoyuna açıklanan sonuçlara göre, üretimden satışlar 2022 yılında yüzde 119 oranında artarak 2 trilyon 48 milyar TL’den 4 trilyon 485 milyar TL’ye çıktı. Bu yüksek oranlı artışta, ihracattaki güçlü performansın yanı sıra canlı yurt içi talep, yükselen kur ve fiyatlar ile ihracat gelirlerinin TL karşılıklarındaki artışın belirleyici rol oynadığını söylenebilir. Üretimden satışlardaki reel değişimlere bakıldığında ise şu sonuç dikkat çekiyor: 2022 yılının verileri yıl sonu tüketici enflasyonu ile arındırıldığında, üretimden satışların reel olarak 2021 yılına göre yüzde 33,3 ile oldukça yüksek bir artış sergilediği görülüyor. Erdal Bahçıvan, reel değişimleri hesaplarken yıl sonu TÜFE enflasyonunu kullandıklarını da ifade ederken, “Biliyoruz ki 2022 sonunda TÜFE enflasyonu yüzde 64,27 iken ÜFE enflasyonu yüzde 97,72’ye ulaşmıştı. Bu noktada sanayicinin ekonomik gerçeklerini yansıtan asıl enflasyonun ÜFE olduğunu hatırlatarak, ÜFE’nin çok daha hızlı arttığını ve üretici ile tüketici enflasyonu arasındaki makasın oldukça geniş olduğunu vurgulamak istiyorum. Nitekim yıl sonu ÜFE enflasyonu kullanıldığında, üretimden satışlardaki reel artış yüzde 10,8’e iniyor.” diyor. 

İSO 500 İHRACATIYÜZDE 14,1 ARTTI

İSO 500’ün ihracat performansına bakıldığında da listede yer alan firmaların Türkiye genel ve sanayi ihracatına yaptığı katkının çok değerli ve yüksek olduğunu görüyoruz. Zayıflayan küresel büyüme dinamiklerine rağmen Türkiye 2022 yılı ihracatında oldukça önemli bir başarı sağlamış ve ihracat yüzde 12,9 oranında artarak 254 milyar doları aşmıştı. İSO 500’ün ihracatı ise yüzde 14,1’lik artışla 98 milyar dolara yaklaşmış durumda. Bu veriyle birlikte İSO 500’ün ihracat artışı, Türkiye genelinin 1,2 puan üzerinde gerçekleşirken hem Türkiye hem de İSO 500 tarihindeki en yüksek ihracat rakamına ulaşılmış oldu. Diğer yandan, İSO 500’ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı ise yüzde 40’lar civarında gerçekleşti. 

HALKA AÇIKKURUM SAYISINDA REKOR KIRILDI

 Konuşmasında, sermayenin tabana yayılması ve özellikle sanayi kuruluşlarının kaliteli finansal kaynağa erişimi açısından şirketlerin halka açılmalarının önemine de vurgu yapan Bahçıvan, “Son yıllarda bu yönde şirketlerin oldukça istekli olduklarını görüyoruz. Bu eğilim, İSO 500 verilerine de yansımış bulunuyor. İSO 500 içinde halka açık kuruluşların sayısı 2017-2021 döneminde 65-69 bandında seyrettikten sonra 2022’de8 adet artarak 73’e yükseldi. Böylece İSO 500 içinde halka açık kuruluşlar sayısı bugüne kadarki en yüksek düzeyine ulaştı. Sanayi şirketlerimizin halka açılmaya olan ilgisi-nin 2023’te de sürdüğünü görüyoruz ve bu süreci sanayi firmalarımızın sermaye piyasası araçlarını daha fazla kullanması açısından olumlu buluyoruz.” diyor. 

FAALİYET KÂRI ARTARKEN, KÂRLILIK ORANI DÜŞMÜŞ

 İSO 500’ün satışlarının yanı sıra kaynaklarını verimli kullanarak kârlarını da yüksek oranlarda artırdığını ve bu alanlarda genel olarak başarılı bir performans sergilediğini belirten Erdal Bahçıvan, “İSO 500’ün 2022’de faaliyet kârı yüzde 96 artarak, 342 milyar TL’den 671 milyar TL’ye çıktı. Buna karşılık faaliyet kârlılığı oranı, yüzde 14,8’den 2 puan düşerek yüzde 12,8’e geriledi. Benzer şekilde faiz, amortisman ve vergi öncesi kârın yüzde 100’e yakın bir artışla 405 milyar TL’den 808 milyar TL’ye yükseldiğini görüyoruz. Aynı yılda FAVÖK kârlılığı oranı, aynen faaliyet kârlılığında olduğu gibi 2,1 puan düşüşle yüzde 17,5’ten yüzde 15,4’e geriledi. Vergi öncesi kâr ve zarar toplamı yüzde 121 artarak 219 milyar TL’den 485 milyar TL’ye yükselirken, satış kârlılığı oranı 0,2 puan düşüşle yüzde 9,3’e indi. Bu da bize tüm kârlılık rasyolarında geçen yıla göre daha düşük bir kâr yılı geçirildiğini gösteriyor.” ifadelerini kullanıyor. 

FİNANSMAN GİDERLERİ YÜKSELİYOR

Finansman giderlerinin, uzun yıllardan beri İSO 500’ün en dikkat edilen unsurlarından biri olduğunu da ifade eden Bahçıvan, İSO 500’ün finansman giderlerinin 2022’de yüzde 32,6 artarak 209 milyar TL’den 277 milyar TL’ye yükseldiğini de vurguluyor. Böylece finansman giderlerinin faaliyet kârına oranının belirgin bir düşüş göstererek yüzde 61,1’den yüzde 41,3’e indiği bilgisini veren Erdal Bahçıvan, “Yıllardan beri hep işaret ettiğimiz ve 2018’de yüzde 89’lara kadar çıkan bu oranın yüzde 40’lara gerilemiş olması dikkat çekiyor. Görüldüğü üzere 2022’de finansman gider-leri işletmelere çok daha az yük olmuş. Ancak burada 2022’nin düşük faiz ortamı ve kredi kullanımını sıkı şartlara bağlayan düzenlemelerin de etkili olduğunu unutmamak gerekiyor. O günkü finansal koşullar, bugünkü faiz ve krediye erişim koşullarıyla karşılaştırıldığında aradaki makasın ne kadar yüksek olduğu biliniyor. Dolayısıyla finansman giderlerinin faaliyet kârına oranındaki görece iyileşmenin, ne kadar sürdürülebilir olduğunu gelecek yıl açıklayacağımız 2023 yılı İSO 500 verilerinde daha net bir şekilde göreceğiz.” diyor.

 DEVREDEN KDV’NİN ÇÖZÜMÜ İÇİN ÇAĞRI

Erdal Bahçıvan, son olarak, her fırsatta dile getirdikleri devreden KDV sorununun 2022’de çok daha belirgin bir hale geldiğini de kaydediyor ve İSO 500’ün devreden KDV yükünün yüzde 107 artarak 49 milyar TL’ye yaklaştığını bildiriyor. Bu sorunun çözümü için çağrıda bulunan Bahçıvan, “Sanayiciyi en çok rahatlatacak çözüm, devreden KDV alacaklarının banka teminatı haline getirilmesidir. Özellikle Türk Eximbank kredilerine dönük bir teminat aracına dönüştürülmesi, bu sorunun en rasyonel çözümü olacaktır.” diye konuşuyor. İSO 500’ün 2022 yılı sonuçlarını içeren “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2022” dergisini İSO Odakule, temsilcilikler veya hizmet birimlerinden edinebilir ya da ayrıntılı sonuçlara burayı tıklayarak ulaşabilirsiniz.