Dünya ekonomisinde yeni normal arayışları mal ticaretini olumsuz etkilerken dünya ekonomisinin reel kesim tarafında ise dünya mal ticareti daralmaktadır.
Dünya ekonomisinde yeni normal arayışları mal ticaretini olumsuz etkilerken dünya ekonomisinin reel kesim tarafında ise dünya mal ticareti daralmaktadır. Daralma daha çok ticarete konu olan mal fiyatlarındaki gerilemeden kaynaklanmakla birlikte gelirin ticaret esnekliği zayıflamaktadır. Yani gelirler artarken ticaret azalmaktadır. Yeni nesil ticaret anlaşmaları ile bölgeselleşmenin arttığı ve Çin’in olağanüstü atıl kapasitelerinin yıkıcı etkilerine karşı korunma önlemlerinin giderek meşru hale geldiği ortamda ticaretin daralması da acaba diğer bir yeni normal midir? Bundan sonra ekonomiler ihracattan çok iç talebe ve tüketime dayalı büyümek zorunda kalabileceklerdir.
DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELERİN DÜNYA MAL TİCARETİNE ETKİLERİ
2015 yılında dünya ekonomisinde yaşanan gelişmeler ve eğilimler doğrudan ve dolaylı olarak dünya mal ticaretini de etkilemiştir.
Olumlu etkiler;
a-Gelişmiş ülkelerde büyümenin hızlanması talep etkisi ile dünya mal ticaretini olumlu etkilemiştir.
b-Euro Bölgesi’nde yeniden büyüme uzun süre sonra ilk kez ithalatta artışa yol açarak dünya ticaretine olumlu katkı sağlamıştır.
Olumsuz etkiler;
a-Başta Çin olmak üzere gelişen ülkelerde yavaşlama her türlü hammadde talebini sınırlamaktadır.
b-Petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki gerileme hem ihraç maliyetlerini zorlamakta hem de değer olarak ticaretin küçülmesine yol açmaktadır.
c-Jeopolitik gelişmeler ve karşılıklı yaptırımlar ticaret olanaklarını sınırlamaktadır.
d-Deflasyon eğilimi ticarete konu olan malların fiyatlarını düşürerek ticaret büyüklüğünü sınırlamaktadır.
DÜNYA MAL TİCARETİ BÜYÜKLÜĞÜNDE GELİŞMELER
Dünya mal ticareti üç yıldır yaşadığı yavaşlamanın ardından 2015 yılında önemli ölçüde daralmıştır. Dünya mal ticareti değer olarak 2013 yılında yüzde 2 ve 2014 yılında yüzde 1,2 büyüdükten sonra 2015 yılında yüzde 10,9 küçülmüştür. Dünya mal ticaretinde miktarsal olarak büyüme ise 2015 yılında da sürmüştür. Dünya mal ticareti 2014 yılında yüzde 2,8 büyümenin ardından 2015 yılında da yine yüzde 2,8 büyümüştür. Dünya mal ticareti bu gerilemeye bağlı olarak 2014 yılında 18,49 trilyon dolar iken 2015 yılında 16,48 trilyon dolara inmiştir.
2015 yılında miktarsal olarak ithalat ve ihracatta gelişmiş ve gelişen 
ülkelerde önemli gelişmeler yaşanmıştır. Gelişmiş ülkelerde miktar olarak ithalat birkaç yıl üst üste küçüldükten sonra 2014 yılında yüzde 3,5 ve ardından 2015 yılında yüzde 4,5 artmıştır. Gelişen ülkelerin ithalatı ise miktar olarak 2015 yılında sadece yüzde 0,2 artmıştır.
İhracat tarafında da gelişmiş ülkelerde miktarsal büyüme 2015 yılında yüzde 4,5 ile 2013 ve 2014 yıllarındaki büyümenin üzerinde gerçekleşmiştir. Gelişen ülkelerin ihracatı miktarsal olarak 2015 yılında yüzde 3,3 ile 2013 yılının altında, 2014 yılının ise bir miktar üzerinde hızla genişlemiştir. Dünya ticaretine konu olan mal fiyatlarında 2015 yılında önemli gerilemeler yaşanmıştır. Buna bağlı olarak dünya mal ticaretinde değersel bazda küçülmüştür. 2015 yılında ticarete konu olan petrol ve enerji ürünlerinin fiyatları bir önceki yıla göre ortalama yüzde 14,5 düşmüştür. Yine mal ticaretine konu olan metaller ile diğer emtia fiyatları da bir önceki yıla göre ortalama yüzde 11,0 gerilemiştir. İmalat sanayi ürünlerinin ortalama fiyatlarında ise uzun süre sonra ilk kez yüzde 2 ile gerileme yaşanmıştır.
DÜNYA TİCARETİNDE GENEL EĞİLİMLER
Dünya mal ticaretinde 2015 yılında etkileri hissedilen önemli eğilimler bulunmaktadır. Bu eğilimlerin büyük bölümü dünya mal ticaretinde yavaşlamaya yol açmaktadır.
1-Gelişen ülkelerde yavaşlama ithalat talebini sınırlıyor
Gelişen ülkelerde büyüme performansı zayıflamaktadır. Bu nedenle gelişen ülkelerin ithalat talebi de sınırlanmaya başlamıştır. Gelişen ülkelerin potansiyel ithalatı aşağı yönlü değişmektedir.
2-Gelişmiş ülkel
erde büyüme ithalatta ilave talebe yol açıyor
Küresel ekonomik kriz sonrası gelişmiş ülkelerde büyüme kalıcı olarak toparlanma eğilimine girmiştir. Buna bağlı olarak gelişmiş ülkelerin ithalat talebi de yeniden artmaya başlamıştır. Özellikle Avrupa Birliği’nde Birlik dışı ithalat yeniden artmaktadır.
3-Petrol ve emtia fiyatları uzun süre düşük kalabilir
Petrol ve emtia fiyatlarındaki aşırı dalgalanma kuvvetli bir gerileme aşamasında bulunmaktadır. Petrol ve emtia fiyatlarının uzun süre düşük kalma riski bulunmaktadır ve bu dünya mal ticaretini sınırlayacaktır.
4-Atıl kapasiteler yatırım eğilimini ve yatırım malı talebini sınırlıyor
Küresel kriz sonrası birçok endüstride halen atıl kapasitelerin bulunması nedeniyle küresel yatırım eğilimi sınırlı kalmaktadır. Buna bağlı olarak büyük ölçüde ithalat ile karşılanan yatırım malı talebi de halen zayıf kalmaktadır.
5-Gelir artışının ticaret elastikiyeti düşmektedir
Gelir artışının yarattığı ithalat talebi olarak tanımlanan ticaret elastikiyeti düşmektedir. 1986-2007 yılları arasında 2,3 olan gelir-ticaret elastikiyeti 2011-2015 yılları arasında 1,2’ye inmiştir. Gelir artışları yeterince ithalat talebi yaratmamaktadır. Özellikle imalat sanayi ürünlerine yönelik elastikiyet daha da düşmüştür. Korunma önlemlerinin ve giderek bölgeselleşen ticaretin de bunda payı bulunmaktadır.
6-Çin’de ekonomik yavaşlama bu ülkeye yönelik ihracat artışını sınırlıyor
Uzun süre ihracat ve yeni yatırımlara dayalı büyüyen ve bu özelliği ile çok sayıda tedarikçi ülke için önemli bir ihracat pazarı olan Çin yeni büyüme modeli ile yeni yatırımlarını ve ihracata yönelik üretimini sınırlamakta olup bunun yarattığı ithalat artışı da durağanlaşmaktadır.
7-Küresel tedarik zincirinde büyüme yavaşladı
Sanayi üretiminin ayrışması ve buna bağlı olarak oluşan küresel tedarik zincirinde büyüme artık yavaşlamıştır. Değer zincirine yeni halkalar eklenmemektedir. Ticaretteki genişlemeyi sadece mevcut halkalar arasındaki ticaret destekleyecektir. Bu nedenle tedarik zincirine dayalı ithalat artışı da yavaşlamıştır.
8-Bölgesel ve yeni nesil ticaret anlaşmaları öne çıkıyor
Dünya ticaretinde çok taraflı ticaret anlaşması sürecinden bölgesel ve yeni nesil kapsamlı anlaşmalar sürecine girilmektedir. Bu anlaşmalar ticaretin anlaşmaların kapsadığı bölgelerde yoğunlaşması riskini barındırmaktadır.
SEKTÖRLER İTİBARİYLE İHRACAT
2015 yılında sektörler itibariyle ihracatta en önemli belirleyici ticarete konu olan malların fiyatlarındaki gerilemeler olmuştur. 2015 yılında petrol, doğal gaz, madencilik ürünleri, tarımsal hammaddeler ve gıda ile metal fiyatlarında gerilemeler yaşanmıştır. Bu fiyat gerilemelerine bağlı olarak bu sektörlerde daha yüksek düşüşler ortaya çıkmıştır. 2015 yılında tarımsal ürün ve gıda fiyatları düşmüştür. Buna bağlı olarak tarımsal ürünler ihracatının 2014 yılında 1,77 trilyon dolar iken 2015 yılında 1,68 trilyon dolara indiği öngörülmektedir. Enerji fiyatlarındaki gerileme ile petrol ve doğalgaz ihracatının 3,79 trilyon dolardan 2015 yılında 2,75 trilyon dolara indiği tahmin edilmektedir. Madencilik ürünleri ihracatında da gerileme yaşanmıştır. İmalat sanayisi ürünlerinin toplam ithalatı da gerilemiştir. Gerileme petrol, metal ve mineral girdisi kullanan sektörlerde daha yüksek gerçekleşmiştir. Demir çelik, kimyasallar ile ana metal sanayi ve metal eşya ile mineral ürünler ihracatlarının 2015 yılında önemli ölçüde gerilediği görülmektedir.
