Yanı başımızdaki Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinden tamamen farklı sistem ve kültüre sahip bir kıta Güney Amerika. Arjantin, Brezilya, Şili ve Kolombiya kıtanın neredeyse en bilinen ülkelerinden.

Yanı başımızdaki Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinden tamamen farklı sistem ve kültüre sahip bir kıta Güney Amerika. Arjantin, Brezilya, Şili ve Kolombiya kıtanın neredeyse en bilinen ülkelerinden. Peki Uruguay? Latin Amerika kıtasında belki de adı en az duyulan ama kıtanın en refah, en barışçıl, en kendi halinde ülkesi Uruguay. Yerlilerin dili olan Guarani’de “Boyalı Kuşlar Irmağı” anlamına gelen Uruguay, Güney Amerika’nın Surinam’dan sonra en küçük ikinci ülkesi. Arjantin’in komşusu olan Uruguay, doğal güzellikleri ve kültürü ile de etkileyici bir coğrafyanın ev sahibi. Yaklaşık 50 milyar dolarlık GSYH ile mikro bir ekonomik büyüklüğe sahip Uruguay, MERCOSUR ülkeleri (Brezilya, Arjantin, Uruguay, Paraguay ve Venezuela) arasında küresel krizden en az etkilenen yapısıyla da karşımıza çıkıyor. Güney Amerika’nın ise ekonomik ve siyasal açıdan en dengeli ülkelerinden biri kabul ediliyor. Kıtanın en bilinen ülkesi Brezilya’nın geçtiğimiz Temmuz ayında yaşadığı ekonomik kriz düşünüldüğünde, kıtanın bu en az bilinen ülkesinin ekonomik ve toplumsal açıdan istikrarlı olması biraz şaşırtıcı gelebiliyor.

2009 yılını ekonomik açıdan dengede kapatan ve küresel krizden etkilenmeyen ülke, 2010 yılında yüzde 8,4 büyürken, 2014 yılında da yüzde 3,1’lik bir büyüme performansı sergiledi.

2014 yılında 9,3 milyar dolarlık ihracat, 12 milyar dolarlık ithalat gerçekleştiren ülkenin ana ihracat kalemini tarım ve hayvancılık ürünleri oluşturuyor. Uruguay ihracatının yüzde 70’i tarım ve hayvancılık sektörü ürünlerinden oluşuyor. Brezilya, Arjantin, AB ve Çin, ülkenin ihracatta öne çıkan pazarları. Uruguay’ın ithalata konu olan ürünleri arasında; enerji ve yakıt ürünleri ile binek araçları, cep telefonları, kamyon, kamyonet ve otomotiv yedek parçaları ön sıralarda yer alıyor.

Türkiye’nin Uruguay ile olan dış ticaret hacmi 2014 yılı rakamlarına göre 96,7 milyon dolar. Ülkenin 2014 yılı ihracatında 32’inci sıraya yerleşen Türkiye, Uruguay’dan 47 milyon dolarlık ithalat yapıyor. Selüloz, yün, hayvansal yağlar, pirinç, soya fasulyesi gibi tarım ve hayvancılık ürünleri Türkiye’nin ithalat kalemleri arasında yer alıyor. Söz konusu dönemde Türkiye’nin ülkeye gerçekleştirdiği 49,6 milyon dolarlık ihracatta ana kalemler arasında ise; demir-çelik, binek araçlar, traktörler, çeşitli makine ve cihazlar, iç giyim eşyası ile elektrikli ev aletleri öne çıkıyor.

EKONOMİDE VE SİYASETTE İSTİKRARLI TOPRAKLAR

Güney Amerika’nın ekonomik ve siyasal açıdan en dengeli ülkelerinden Uruguay’da başta bankacılık ve turizm olmak üzere hizmet sektörü diğer bölge ülkeleriyle karşılaştırıldığında ekonomi içinde daha büyük bir paya sahip. Ülke topraklarının yaklaşık yüzde 90’ı tarım sektörü için kullanılıyor. Bu alanın yüzde 80’i en önemli geleneksel sektör olan hayvan yetiştiriciliğine (otlaklara), yüzde 10’u ise ekime ayrılıyor. 45 milyon baş canlı hayvan (sığır, koyun, at, domuz, kümes hayvanları) varlığı olan Uruguay’da, canlı hayvan ve hayvansal ürünler (deri ve post), toplam ihracatın yüzde 40’ını oluşturuyor. Ülke sınırları içinde işlenen toprağın yüzde 60’ı tahıl (başta buğday, pirinç, mısır, arpa ve yulaf) üretimine ayrılmış durumda. Şekerpancarı ve keten tohumu yetiştiriciliğinin de yapıldığı Uruguay’da son yıllarda devlet tarafından desteklenen balıkçılık (yılda 150 bin ton) hızlı bir gelişim gösteriyor. Ülkede tarımla ilgili olarak et paketleme, yün, şeker ve un fabrikaları da bir başka geçim kaynağı. Küçük çapta mühendislik ve elektrik malzemeleri firmaları, kimya tesisleri, çelik ve alüminyum için hadde fabrikalarını bünyesinde barındıran Uruguay, petrol ve maden kömürü gibi yeraltı kaynaklarından yoksun bir ülke. Bu nedenle ısıyla çalışan tesisler ve motorlu araçlar tamamen yakıt ithalatına dayalı. Sanayinin genelde Montevideo çevresinde yoğunlaştığı ülkenin belli başlı endüstri kolları arasında petrol arıtma, otomotiv, gıda, deri, dokuma, kimya ve çimento sektörleri yer alıyor. Elektrik enerjisi üretiminin (yılda 3.8 milyar kWh) 3/4’ü hidroelektrik santrallerinden sağlanırken ülke, doğal kaynaklar bakımından son derece sınırlı imkanlara sahip. Uruguay’ın başlıca doğal kaynakları ise granit ve mermer yatakları.

TİCARİ İLİŞKİLERİN ÇATI KURULUŞU: ALADI

1957 yılında Amerikan Devletleri Ekonomik Konferansı’nın ardından 1960’da imzalanan Montevideo Anlaşması ile Arjantin, Brezilya, Uruguay, Paraguay, Meksika, Şili ve Peru arasında ALALC (Latin Amerika Serbest Ticaret Birliği) kuruldu. Kısa sürede bütün bölgeyi içeren bir serbest ticaret alanı oluşturmayı hedefleyen ALALC, 1980’deki İkinci Montevideo Anlaşması ile ALADI’ye (Latin Amerika Entegrasyon Birliği) dönüştürüldü. ALADI, kuruluş anlaşması gereği tüm Latin Amerika ülkelerinin katılımına açık olup, Latin Amerika’daki bütün tercihli ticaret rejimlerinin ve küçük çaplı diğer bölgesel entegrasyonların yol haritasını çizen şemsiye kuruluş işlevi görüyor. ALADI kapsamında Brezilya ve Arjantin 1986’da karşılıklı ticari yakınlaşma için bir protokol imzaladı. Protokolün imzalanmasının ardından Latin Amerikan entegrasyon çabalarının en başarılı örneklerinden biri olan MERCOSUR’un hukuki çerçevesini hazırlayan üç önemli anlaşma yapıldı. Bu anlaşmalardan ilki, Brezilya, Arjantin, Paraguay ve Uruguay’ın 26 Mart 1991 tarihinde imzaladığı “Asuncion Anlaşması.” Bu anlaşma ile “Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR)” oluşturularak malların, kişilerin ve sermayenin serbest dolaşımı öngörüldü. İkinci anlaşma 1994’te imzalanan ve Asuncion Anlaşması’na ek olarak MERCOSUR’un kurumsal altyapısını düzenleyen “Ouro Preto Protokolü.” Üçüncü anlaşma ise, 2002’de imzalanan ve ilgili ülkeler arasındaki ihtilafların çözülebilmesine dair esasları düzenleyen “Olivos Protokolü” oldu.

GÜNEY ORTAK PAZARI İLE SERBEST DOLAŞIM

MERCOSUR Daimi Sekretaryası Uruguay’ın başkenti Montevideo’da bulunuyor. Entegrasyon sürecine ilişkin siyasi kararların oluşturulmasında en yetkili organ ise Ortak Pazar Konseyi. Devlet başkanlarının oluşturduğu Ortak Pazar Konseyi yılda iki kez toplanırken, konseyin aldığı kararlar, merkez bankası başkanları, dışişleri ve ekonomi bakanları ile ülke koordinatörlerinden oluşan Ortak Pazar Grubu’nca icra ediliyor.

Ticaret dışındaki konuların da üye ülkeler arasında entegrasyon konusu haline getirilme çabaları kapsamında 2007 yılında Asuncion’da MERCOSUR Sosyal Enstitüsü (ISM), 2009 yılında MERCOSUR Turizm Teşvik Fonu, 2009 yılında İnsan Hakları Enstitüsü, 2010 yılında MERCOSUR Kurumsal Analiz Yüksek Düzeyli Toplantısı (RANAIM) mekanizması oluşturuldu. 2010 yılında ayrıca, tam ve ortak üyelerin eğitim sertifika ve diplomalarının diğer üyelerce de tanınmasına ilişkin eğitim entegrasyon protokolü imzalanarak, kültür fonu ve fon yönetimine ilişkin Arjantin’de daimi bir sekretarya oluşturulması kararlaştırıldı.

MERCOSUR kendi içinde kurumsallaşma ve derinleşme sürecinin yanı sıra, bölgesel ve bölge dışı ülkeler ve bloklarla da ilişkiler geliştiren bir yapı. Şili, Bolivya, Venezuela, Ekvator, Kolombiya’nın yanı sıra MERCOSUR; bölge dışından İsrail ile de serbest ticaret anlaşması imzaladı. AB, KİK, Fas, Meksika, Güney Kore, Ürdün, Pakistan ve Suriye ile MERCOSUR arasında serbest ticaret anlaşmaları imzalanması süreçleri ise devam ediyor.

TÜRKİYE’NİN 49,6 MİLYON DOLARLIK İHRACAT PAZARI

Türkiye-MERCOSUR Siyasi İstişare ve İşbirliği Mekanizması Mutabakat Zaptı 16 Aralık 2010 tarihinde imzalandı. Türkiye-MERCOSUR Serbest Ticaret Anlaşması ön görüşmeler ise 22 Nisan 2008 tarihinde Buenos Aires’te yapıldı. 1 Temmuz 2008’de Türkiye-MERCOSUR Çerçeve Anlaşması imzalandı ve müzakere sürecinde Türkiye’nin ev sahipliğinde iki toplantı gerçekleştirildi. Türkiye’nin 2010 yılında Güney Amerika’ya ihracatının yaklaşık üçte ikisi MERCOSUR’un tam üyesi olan dört ülkeye gerçekleştirildi. İhracat 2010 yılında, yüzde 83 artarak 1,2 milyar dolara ulaşırken, ithalat yüzde 28,7 artarak 2,9 milyar dolar seviyelerine çıktı.

Türkiye’nin MERCOSUR’un tam üyelerinden biri olan Uruguay ile dış ticaret hacmi 2014 yılında 96,7 milyon dolar oldu. Uruguay’ın ihracatında 2014’te 32’inci sıraya yerleşen Türkiye’nin ithalatı 47 milyon dolar olurken, ihracat 49,6 milyon doları buldu.

25 MİLYON DOLARLIK MAKİNE İHRACATI

Birleşmiş Milletler (BM) İstatistik Bölümü verileri, Uruguay’ın 2013 yılında 29,7 milyon dolar olan makine ihracatının, 2014 yılında yüzde 15,8’lik düşüşle 25 milyon dolara gerilediğini gösteriyor.

Ülkenin ihracatta gözde pazarlarından biri olan Brezilya, makine ihracatında da listenin başında yer alıyor. 2014 yılında Brezilya’ya gerçekleştirdiği makine ihracatında bir önceki yıla kıyasla neredeyse yüzde 100’lük artış kaydeden Uruguay, 2013 rakamlarında 3 milyon dolar olan ihracatını 2014’te 5,9 milyon dolara çıkardı.

Uruguay’ın 2014 yılında en fazla makine ihraç ettiği ikinci ülke Arjantin oldu. 2013 yılında söz konusu ülkeye 5,7 milyon dolarlık makine ihraç edilirken, bu rakam 2014’e gelindiğinde yüzde 13,2 azalarak 4,9 milyon dolar olarak kayıtlara geçti. Uruguay’ın en fazla makine ihraç ettiği ilk 10 ülke listesinin üçüncü sırasında ise Serbest Bölgeler yer aldı. Rakamlar, Uruguay’ın 2014’te Serbest Bölgeler’e, 2 milyon dolar değerinde makine ihraç ettiğini gösterirken, bir önceki yıla göre bu ülkeye yapılan makine ihracatında yüzde 42,7’lik bir azalma kaydettiğine de işaret etti.

İHRACATI HANGİ SEKTÖRLER SIRTLIYOR?

Uruguay’ın 2014 yılında makine ihracatı gerçekleştirdiği ilk 10 ülke arasında payını en fazla artıran, yüzde 2.449,1 ile İspanya oldu. Uruguay, ihracat listesinin 51’inci sırasında bulunan Türkiye’ye, 2013 yılında 2 bin dolar değerinde makine ihraç ederken, 2014 yılında bu rakam yüzde 50 azalarak bin dolar olarak kaydedildi. Uruguay 2014 yılında dünyanın değişik noktalarına 84’üncü fasıl itibarıyla en fazla kaldırma, istifleme, yükleme, boşaltma makine ve cihazları kaleminde ihracat gerçekleştirdi. 2013 yılında söz konusu ürün grubunda 3,3 milyon dolarlık ürün ihraç edilirken, 2014 yılında bu rakam yüzde 67,5 artarak 5,6 milyon dolar seviyesine ulaştı.

Listenin ikinci sırasında ise yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb. işler için makine ve cihazlar yer aldı. Söz konusu kalemde 2013 yılı için 7 bin dolar seviyesinde olan ihracat, 2014 yılına gelindiğinde önemli bir aşama kaydederek 2,1 milyon dolar oldu. Söz konusu rakamlar ilgili sektörlere dair gerçekleşen ihracat artışının yüzde 181,2 olduğunu gösterdi. Listenin üçüncü sırasında bulunan hasat, harman, biçme; ürünleri ayırma, temizleme makine, cihazları kaleminde 2013 yılında 1,4 milyon dolar değerinde ihracat gerçekleştirilirken bu rakam 2014 yılında yüzde 42,9 artarak 2 milyon dolar seviyesinde kaydedildi. Uruguay’ın 2014 yılında bir önceki yıla oranla ihracatını en fazla artırdığı ürün grubu ise yüzde 7.491,7 ile buhar jeneratörleri ve kızgın su üreten kazanlar oldu.

İTHALAT PASTASINDA EN BÜYÜK PAY ÇİN’E AİT

BM İstatistik Bölümü verilerine göre Uruguay’ın 2013 yılında 1,27 milyar dolar olan makine ithalatı, 2014 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 2,6 azalarak 1,24 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ülkenin, 2014 yılında en fazla ithalat gerçekleştirdiği ilk 10 ülke sıralamasında dev pazar Çin, zirvede yer aldı. Çin’den 2013 yılında 332,5 milyon dolar değerinde makine ithal eden Uruguay’ın, 2014 yılı makine ithalatı yüzde 10,1 azalarak 298,8 milyon dolar seviyesinde kaldı. Listenin ikinci sırasında bulunan ABD’den 214,9 milyon dolar değerinde makine ithal edilirken, bu rakam 2013 yılında 241,3 milyon dolar seviyesindeydi. Söz konusu yılları karşılaştırdığımızda 2014 yılında Uruguay’ın ABD’den gerçekleştirdiği makine ithalatında yüzde 11’lik bir azalmanın olduğunu söylemek mümkün. Listenin üçüncü sırasına geldiğimizde Güney Amerika’nın en büyük ve kalabalık ülkesi Brezilya çıkıyor karşımıza. Uruguay, 2013 yılında Brezilya’dan 143,1 milyon dolar değerinde makine ithal ederken bu rakam, 2014 yılında yüzde 2,5 azalarak 139,5 milyon dolara geriledi.

Uruguay’ın 2014 yılında, ilk 10 ülke arasında bir önceki yıla göre makine ithalatını en fazla artırdığı ülke Güney Kore oldu. Güney Kore’den 2013 yılında 9,4 milyon dolar değerinde makine ithal edilirken, bu ülkeye yapılan ihracatta 2014 yılında yüzde 132,9 artışla 22 milyon dolar seviyesine ulaşıldı.

OTOMATİK BİLGİ İŞLEM MAKİNELERİ VE ÜNİTELERİ İTHALATI ZİRVEDE

Uruguay 2014 yılında, en fazla otomatik bilgi işlem makineleri ve üniteleri kaleminde ürün ithal etti. 2013 yılında söz konusu ürün grubunda 172,2 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilirken bu rakam, 2014 yılında yüzde 20,4 azalarak 137,1 milyon dolar oldu. Listenin ikinci sırasında hasat, harman, biçme; ürünleri ayırma, temizleme makine ve cihazları yer aldı. Uruguay, 2014 yılında söz konusu kalemde 80,7 milyon dolar değerinde makine ithal etti. 2013 yılında bu rakam 89,3 milyon dolarken, söz konusu ürün grubundaki ithalat 2014 yılında yüzde 9,7 oranında azaldı.

Uruguay’ın ithalatının üçüncü sırasında dozerler, greyder, skreyper, ekskavatör, küreyici, yükleyici vb. makine ve aksamları yer aldı. 2013 yılında söz konusu ürün grubunda 67,4 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirilirken bu rakam, 2014 yılında yüzde 2,5 azalarak 65,7 milyon dolar oldu. Uruguay’ın 2014 yılında makine ithalatında en fazla artış yüzde 533,5 ile turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz türbinleri kaleminde gerçekleşti. Söz konusu ürün grubunda bir önceki yıl 8,6 milyon dolar değerinde ithalat rakamında kalan Uruguay, 2014 yılında bu rakamı 54,3 milyon dolar seviyesine yükseltti.

URUGUAY’A İHRACATIMIZ ARTIYOR

Çok taraflı diplomaside yakın ilişkiler kuran Türkiye ve Uruguay, ekonomik ve ticari alanda da son yıllarda pozitif yönde gelişmeler kaydetti. TÜİK verilerine göre Türkiye’nin 84. fasılda Uruguay’a gerçekleştirdiği 2013 yılında 5,7 milyon dolar olan makine ihracatı, 2014 yılında 5,8 milyon dolar olarak kaydedildi. 2014 yılında Uruguay’ın en fazla makine ithal ettiği ülkeler listesinin 22. sırasında kendine yer bulan Türkiye, ülkeye yönelik makine ihracatını yüzde 1,8 artırdı.

Türkiye’nin Uruguay’a yönelik makine ihracatının ilk sırasında ormancılıkta kullanılan makine ve cihazlar yer aldı. Söz konusu kalemde Uruguay’a 2013 yılında 703 bin dolar değerinde ürün ihraç edilirken bu rakam, yüzde 15,2’lik artışla 2014 yılında, 810 bin dolar seviyesine çıktı. Listenin ikinci sırasında bulunan sıvı veya tozları püskürtmeye, dağıtmaya mahsus mekanik cihaz, yangın söndürme cihazları ürün grubunda 2014 yılında gerçekleştirilen ihracatın değeri 531 bin dolar olarak kaydedildi. 2013 yılında bu rakam 620 bin dolardı.

Türkiye’nin Uruguay’a yönelik makine ihracatında ilk 10 ürün grubu listesinin üçüncü sırasında ise buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompalarıydı. 2013 yılında söz konusu kalemde 354 bin dolarlık ihracat yapılırken bu rakam, 2014 yılında yüzde 49,3 artarak 528 bin dolar olarak kaydedildi. TÜİK verilerine göre 2013 yılında 84. fasıl itibariyle Türkiye’nin Uruguay’dan makine ithalatı 308 bin dolar olarak kaydedildi.

ÜLKE NÜFUSUNUN YARISI BAŞKENT MONTEVIDEO’DA

Kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanan demokratik bir ülke olan Uruguay’da yürütme erkinin başında, beş yılda bir seçilen devlet başkanı yer alıyor. Devlet başkanının tekrar seçilebilmesi için aradan bir seçim döneminin geçmesi gerekiyor. Yasama görevi, senato ve temsilciler meclisinden oluşan kongre tarafından yürütülürken, senatonun 31, temsilciler meclisinin ise 99 üyesi bulunuyor. Uruguay’daki en yüksek yargı organı beş üyeden oluşan Yüksek Adalet Mahkemesi. Devlet başkanlığı seçimleri partiler tarafından gösterilen adaylar arasında iki turlu olarak gerçekleştirilirken, yerel seçimler genel seçimlerden altı ay sonra yapılıyor.

Uruguay; Artigas, Canelones, Cerro Largo, Colonia, Durazno, Flores, Florida Lavalleja, Maldonado, Montevideo, Paysandu, Rio Negro, Rivera, Rocha, Salto, San Jose, Soriano, Tacuarembo, Treinta y Tres olmak üzere idari olarak 19 eyalete ayrılmış ve bu eyaletler seçimle göreve gelen valilerce yönetiliyor.

Uruguay nüfusunun yaklaşık yarısı, başkent ve aynı zamanda ülkenin en büyük kenti olan Montevideo’da yaşıyor. Ülke yüzölçümü itibarıyla Güney Amerika anakarasının (Surinam’dan sonra) en küçük ikinci ülkesi. 3,5 milyona yaklaşan nüfusuyla Uruguay’da halkın yüzde 83 gibi büyük bir bölümü şehirlerde yaşıyor. Başkent Montevideo’nun dışında nüfusu 100 bini aşan şehir yok. Diğer önemli yerleşim merkezleri Salto, Paysandu, Mercedes ve Fray Bentos. Uruguay nüfusu büyük oranda, son yüzyıllık dönemde, Avrupa’dan göç edenlerin soyundan geliyor. Bunların çoğu İspanyol ve İtalyan asıllıyken, ayrıca ülkede Alman, Doğu Avrupa ve İngiliz asıllılar da yaşıyor. Avrupa asıllılar nüfusun yüzde 89’unu oluştururken, geri kalan yüzde 9 melez, yüzde 2 ise Afrikalılardan oluşuyor.

Ülkenin resmi dili olan İspanyolca herkes tarafından konuşuluyor. Diğer Latin Amerika ülkelerindeki ırk karışımı ve değişik dillere Uruguay’da rastlanmıyor. Halkın yüzde 94’ünün okuma-yazma bildiği ülkede, iki üniversite ile 40 civarında öğretmen okulu bulunuyor.

“SERBEST TİCARET ANLAŞMALARI, GÜNEY AMERİKA PAZARINDA ETKİNLİĞİMİZİ ARTIRIR” FATİH DURAK FİMAKS MAKİNA İHRACAT MÜDÜRÜ

“Fimaks Makina, otomotiv endüstrisine ürün tedarik etmek amacıyla 1975 yılında Fethi Çetin tarafından İstanbul’da kuruldu ve 1985 yılında tarım makineleri imalatına başladı. İlerleyen yıllarda büyükbaş hayvan yetiştiricilerinin ihtiyaçlarını gidermeye yönelik makinelerin üretimine odaklanan firmamız, ilk ihracatını ise 2000 yılında gerçekleştirdi. Firmamız, bugün itibarıyla 200 çalışanı ile ürünlerini dünyanın 71 ülkesine ihraç ediyor. İmalatını gerçekleştirdiğimiz ürün kalemlerinin tamamında ihracatımız mevcut. ABD, Meksika, Brezilya, Uruguay, Arjantin, Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya, Hollanda, İtalya, Rusya, Suudi Arabistan, Hindistan, Çin, Güney Kore ve Japonya başlıca ihracat pazarlarımızı oluşturuyor. İhracatta çok büyük problemlerle karşılaşmıyoruz. Deneyimli ekibimiz ve yerinde pazar araştırması çalışmalarımız sayesinde problemleri önceden tespit ediyor ve bu duruma uygun çözümler üretiyoruz. Uruguay’da dahil olmak üzere Güney Amerika ve Asya ülkelerinde uygulanan koruyucu gümrük uygulamalarından rahatsızlık duyuyoruz. Bu sorunun aşılması ve pazarda etkinliğimizin artması için serbest ticaret anlaşmalarının uygulandığı ülke sayısının artırılması gerekiyor.”