AB, ARALIK AYINDA GÜNEY ORTAK PAZARI (MERCOSUR) İLE SÜRDÜRDÜĞÜ STA GÖRÜŞMELERİNİ SONUÇLANDIRDIĞINI AÇIKLADI. ANCAK BU İKİLİ STA’NIN GÖRÜNMEZ BİR TARAFI DAHA VAR: TÜRKİYE. BİR DÖNEM TÜRKİYE İHRACATININ BÜYÜMESİNDE ÖNEMLİ BİR YERİ OLAN AB- TÜRKİYE GÜMRÜK BİRLİĞİ, AB’NİN AKDETTİĞİ STA’LAR NEDENİYLE NE YAZIK Kİ ARTIK TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARETİNDE OLUMSUZLUKLARA NEDEN OLUYOR. BU AÇIDAN, AB’NİN MERCOSUR İLE İMZALADIĞI STA’NIN TEK KAYBEDENİ DE NE YAZIK Kİ TÜRKİYE OLABİLİR.

Türkiye çok yakında, Latin Amerika’dan gelen ürünlere yönelik gümrük vergilerini indirmek zorunda kalabilir; hem de bu ülkelerden bir karşılık talep edemeden… AB ve Güney Amerika Ortak Pazarı (MERCOSUR) 25 yıllık uzun bir pazarlık sürecinin ardından, aralık ayında kapsamlı bir serbest ticaret anlaşmasına imza attı. Anlaşma kapsamında Brezilya, Arjantin, Uruguay ve Paraguay’dan oluşan MERCOSUR ile AB arasındaki ticaretin büyük bir kısmında gümrük vergileri kaldırılacak. Anlaşma müzakere edilirken Bolivya MECOSUR’a tam üye olmadığı için anlaşmadan da faydalanamayacak. Dünyanın en büyük serbest ticaret anlaşmalarından biri olarak görülen anlaşma, AB ve MERCOSUR üye ülkelerinin parlamentolarında onaylandıktan sonra yürürlüğe girdiğinde, AB ile Gümrük Birliği içinde bulunan Türkiye'yi de etkileyecek. Çünkü Gümrük Birliği anlaşması uyarınca, AB'nin STA imzaladığı ülkelerden gelen ürünler Türkiye'ye de gümrük vergisiz giriyor. Öte yandan Türkiye'nin o ülkelere ihracatında gümrüklerin kaldırılması şart koşulmuyor. Tam da bu nedenle, AB ile STA imzalayan ülkelerin Türkiye ile de bir STA imzalama motivasyonu düşük kalıyor çünkü halihazırda Türkiye'ye gümrük vergisiz mal satabilir hale geliyorlar; örneğin Meksika ve Cezayir gibi… Peki, Türkiye ekonomisi, AB-MERCOSUR anlaşmasından nasıl etkilenebilir? Bu sorunun yanıtını ararken, MERCOSUR’un kuruluş motivasyonu ve ekonomisini de incelememiz gerekiyor. 

MERCOSUR NEDEN KURULDU?

Dünya Bankası verilerine göre, 2023'te dört kurucu ülkenin (Brezilya, Arjantin, Paraguay ve Uruguay) toplam GSYİH büyüklüğü yaklaşık 3 trilyon dolardı ve bu da MERCOSUR’u dünyanın en büyük ekonomik bloklarından biri haline getirmişti. Ülkeler arasında malların, hizmetlerin ve üretim faktörlerinin serbest dolaşımını öngören bir anlaşma olan Asunción Antlaşması'nın imzalamasıyla 1991 yılında kurulan MERCOSUR, kurucu dört ülkede gümrük vergilerini ortadan kaldırmayı, blok dışından yapılan belirli ithalatlara yüzde 35'e varan oranlarda ortak dış tarife (CET) uygulamayı ve dış ülkelere ve bloklara karşı ortak bir ticaret politikası benimsemeyi kabul etmişti. Üyelerin temel motivasyonu ise bölgesel endüstriler için iş ve yatırım fırsatlarını artırmak ve yerel kalkınmayı teşvik etmek için AB'ye benzer bir ortak pazar oluşturmaktı.

Ancak kimi uzmanlar, halen, MERCOSUR’un “açılmakla değil, Brezilya ve Arjantin endüstrilerini küresel rekabetten korumakla ilgili” olduğu görüşünü savunmaya devam ediyorlar. Gerekçe açılmak ya da korunmak olsun, MERCOSUR kuruluşunun ilk 20 yılında önemli bir ticari başarı sergilemişti. Üye ülkeler arasında iç ticaret hızla büyürken, 1990'da 4 milyar dolar olan iç ticaret 2010'da 41 milyar doların üzerine çıktı. 2023’teki revize edilmiş verilere göre rakam 100 milyar dolara ulaşmak üzereydi. Diğer yandan MERCOSUR tam ve ortak üyelerinin küresel ihracat ve ithalat rakamları da her yıl iyileşiyor. 2023’te MERCOSUR’un küresel ihracatı 427,5 milyar dolar olurken, küresel ithalatı ise 343,1 milyar dolara ulaşmıştı. AB ile imzalanan STA’dan önce AB’ye 54,4 milyar dolar mal ve hizmet ihraç eden MERCOSUR ülkeleri, AB’den 58,7 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirmişti. Coğrafi olarak uzak olsak da MERCOSUR ülkelerinin yer aldığı Latin Amerika pazarı, son yıllarda Türk ihracatçılar tarafından da potansiyel pazar olarak değerlendiriliyor ve önemi giderek artıyordu. Bu kapsamda 2023’te Türkiye-MERCOSUR ticareti de 6 milyar dolar seviyesine yaklaşmıştı. 
 

DÜNYANIN EN BÜYÜK EKONOMİK YAPILARINDAN BİRİ

Ortak bir pazar yaratmak, kalkınmayı teşvik etmek ve demokrasiyi güçlendirmek amacıyla 1991 yılında kurulan MERCOSUR, ilk 20 yılında blok içindeki ticareti 10 kat artırmak gibi erken başarılar elde etti. Brezilya, Arjantin, Paraguay, Uruguay, Bolivya ve Venezuela’nın tam üye olduğu birlikte, Venezuela’nın üyeliği 2016’da askıya alınmıştı. Diğer yandan Şili, Ekvator, Peru, Panama, Kolombiya, Guyana ve Surinam da birliğin ortak üyeleri olmaya devam ediyorlar ve daimi üyelerle ticaret yaparken tarife indirimleri alıyorlar; ancak tam oy haklarına veya MERCOSUR'un anlaşma yaptığı ülke pazarlarına serbest erişime sahip değiller. Ortak üye ülkelerle birlikte 300 milyona yakın bir nüfus yoğunluğuna ulaşan MERCOSUR, dünyanın en büyük ekonomik yapılarından biri olarak gösteriliyor. Son yıllarda, diğer ülke ve birliklerle giderek daha fazla ticaret anlaşması imzalamak üzere çabalarını artıran MERCOSUR, 25 yıldır devam eden zorlu müzakerelerden sonra AB ile kapsamlı bir STA için anlaşmaya varabildi. Henüz AB ve MERCOSUR tarafında da üye ülkelerin onaylarının tamamlanması gerekse de anlaşmanın MERCOSUR tarafından hızlı şekilde onaylanması bekleniyor. AB tarafında ise başını Fransa, Polonya ve İtalya’nın çektiği kimi ülkelerin, anlaşmanın özellikle tarımsal ürünlerin ticareti konusunda görüş ayrılığında oldukları biliniyor. Anlaşma, 750 milyon kişiyi kapsayan ve küresel GSYİH’nin yüzde 25’ini oluşturacak devasa bir serbest ticaret bölgesi oluşturmayı hedefliyor. AB tarafı, anlaşmanın ihracat tarifelerini kaldıracağını, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler için yeni fırsatlar yaratacağını belirtirken, ülkelerindeki yeşil ve dijital dönüşüme destek amacıyla 1,8 milyar avroluk bir fon sağlanacağı da bildirili.” yor. Diğer yandan anlaşma, AB için otomobil, makine ve kimyasallar gibi ürünlerde daha düşük tarifeler anlamına gelecek. MERCOSUR ülkeleri ise sığır eti, kümes hayvanları ve şeker gibi tarımsal ihracatta AB pazarlarına daha iyi erişimden faydalanacak.